Ο Α. Παπαδιαμάντης, όπως πολύ καλά γνωρίζουν τα μέλη του Συλλόγου και και οι αναγνώστες του «Π», είχε μια εγκάρδια φιλική σχέση με τον επί μία εικοσαετία (1874-1894) ιδιοκτήτη του τεράστιου αγροκτήματος Χαρβάτι και του ομώνυμου χωριού, μεγαλοεφοπλιστή
Ιωάννη
Θεοφιλάτου.
Επισκεπτόταν το Χαρβάτι πολύ συχνά, έγραφε διηγήματα γι' αυτό το χωρίο και απολάμβανε την παρέα των απλών εργατών, των «κολίγων» του αγροκτήματος τους οποίους και εξύμνησε στα σχετικά με το Χαρβάτι αφηγήματά του.
Οι λόγοι που οδηγούσαν τον Παπαδιαμάντη στο Χαρβάτι ήταν πολλοί. Ένας από αυτούς ήταν και το γεγονός ότι κάποιες γωνιές του ήσυχου Χαρβατιού εκείνης της εποχής του θύμιζαν μερικά από τα ονειρεμένα τοπία του νησιού του, της πολυαγαπημένης του Σκιάθου. Από το παράθυρο του ξενώνα του μεγαλοπρεπούς μεγάρου του Θεοφιλάτου αντίκρυζε, τα πρωινά πού ξυπνούσε, πάνω σ' ένα γειτονικό λοφίσκο ένα ταπεινό εκκλησάκι του προστάτου των ναυτικών Αγίου Νικολάου που, όπως συνέβαινε με εκείνο του Προφήτου Ελισσαίου στην Αθήνα, του θύμιζε πάρα πολύ τα μικρά ξωκκλήσια της Σκιάθου. Αυτό ήταν πολύ σημαντικό για τον Παπαδιαμάντη που, όπως είπαμε. ζούσε συνέχεια με τη νοσταλγία της ιδιαίτερης πατρίδας του.
Εδώ, σ' αυτό το εκκλησάκι, μας λέει ο Μιχαήλ Περάνθης, «Η φαντασία του γίνεται ένα με τους λιβανωτούς και αιωρείται. Ας βρίσκεται στο Χαρβάτι, αυτός ψέλνει στον ενοριακό ναό του νησιού του. Ακούει τα εγκώμια και τα πάθη από τα χείλη της μαθητικής παρέας των εξαδέλφων του...».
Ένας άλλος τέλος, αλλ' επίσης σημαντικός, λόγος συχνών επισκέψεων του Παπαδιαμάντη στο Χαρβάτι, είναι ότι εδώ βρισκόταν, ύστερα από δική του προτροπή, ο αγαπημένος παιδικός του φίλος από τη Σκιάθο, ο καλόγερος Νήφων, κατά κόσμον Νικόλαος Διανέλλος, με τον οποίο είχε περάσει μεγάλο μέρος της νεανικής του ηλικίας, αλλά και επτά μήνες προσευχής και λατρείας του Θεού στο Άγιο Όρος.
Ο Νήφων ήλθε από το Όρος για να δει το φίλο του Αλέξανδρο κι εκείνος τον έπεισε να μείνει στην Αθήνα και να γίνει λαμπαδάρης (νεωκόρος) στο εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων στο πόδι του φίλου του Χριστοφίλη, που κι αυτός σκόπευε να γίνει καλόγερος σε μοναστήρι της Σκιάθου. Ο Νήφων χειροτονήθηκε ιερέας με ενέργειας του Θεοφιλάτου στους εκκλησιαστικούς κύκλους των Αθηνών.
Ας δούμε τι έγραψε σχετικά η εφημερίδα «ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ» στο φύλλο της 16-10-1885.
«Προεχειρίσθη
(σημ. συγγρ.= χειροτονήθηκε) χθες εις ιερέα εν τω ναώ των Αγ. Αναργύρων ο εκ Σκιάθου
ιεροπρεπής και εις τα εκκλησιαστικά παιδιόθεν παραδεδομένος, θεοσεβής δε και φιλάγαθος
κ. Νήφων Αγιώτης, αποστέλλεται δε παρά του κ.Θεσφιλάτου, αρίστην ποιησαμένου την
εκλογήν, ως λειτουργός εις Χαρβάτι εν τω ναώ του μεγάλου κτήματος του».
Ο καλόγερος Νήφων δεν ξαναπήγε ποτέ στο Άγιο Όρος. Προτίμησε να δεχτεί την πρόσκληση του Θεοφιλάτου και πήγε στο Χαρβάτι. Γράφει ο Μιχαήλ Περάνθης στον «Κοομοκαλόγερο»: «Όμως ο Αλέξανδρος ξέρει τον Νήφωνα και καταλαβαίνει. Ξέρει τη μεγάλη ταραχή που μαστίζει τη σάρκα. Και το 'χει στη συνείδηση του, γιατί αυτός κράτησε εδώ τον καλόγερο. Αν ήταν στο Όρος δεν θα μπορούσε να ενδώσει στον πειρασμό... Ένας είναι ο δρόμος της σωτηρίας. Η φυγή. Πρέπει να τον στείλουν στο Χαρβάτι, στο κτήμα του Θεοφιλάτου. Του το 'χαν προτείνει και άλλοτε, αλλά δεν ήθελε. Πως ν'αποχωριστεί, δικαιολογήθηκε, τον
Χριστοφίλη...
Αλλά ο Χριοτοφίλης ετοιμάζεται πια να φύγει στο μοναστήρι της Σκιάθου. Δεν έχει λόγους αυτός να μένει στους Αγίους Αναργύρους. Κι ύστερα είναι πιο καλά στο Χαρβάτι Ο Θεοφιλάτος έχτισε τώρα και σχολείο και εκκλησία και ζητάει έναν άνθρωπο για δάσκαλο και παπά».
Ο Παπαδιαμάντης στο διήγημα του «Ο Επιτάφιος και η Ανάσταση εις τα χωρία» περιγράφει με θρησκευτική ευλάβεια την ακολουθία του Επιταφίου στο «ταπεινό παρεκλήσι». όπως αποκαλεί το ναϊδριο του Αγίου Νικολάου. (Α'Μέρος του διηγήματος που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΕΦΗΜΕΡΙΣ» των Αθηνών της 7* Απριλίου 1887).
Στο Β' Μέρος, που δημοσιεύθηκε στην ίδια εφημερίδα της 10™ Απριλίου 1887, ο Παπαδιαμάντης περιγράφει τη λειτουργία της Αναστάσεως στον ίδιο ναό και εξυμνεί τους χωρικούς: «Οι καλοί χωρικοί μετά μεγίστης ευλαβείας ηκροώντο τα ιερά άσματα». Στη συνέχεια περιγράφει διάφορα τοπικά έθιμα όπως το μοίρασμα κόκκινων αυγών, («γνήσιο ελληνικό έθιμο») όπως και την ανάρτηση στο δεξιό μανουάλιο «ενώπιον της εικόνος του Χριστού τσαντήλαν νωπού τυρού, άλλο πασχάλιον έθιμον των αγροτών της Ελλάδος».
Ευτυχώς αυτός ο ναός τον οποίον έχτισε ο Νικόλαος Θεοφιλάτος σώζεται μέχρι σήμερα πανέμορφος μέσα στην ταπεινότητά του, χάρις στη ριζική και προσεγμένη ανακαίνιση που του έκανε ο Αρχιμανδρίτης Κος Ιερώνυμος
Σχίζας.
Του Γιάννη Οικονόμου
(Υποστρατήγου ε.α.,
Πρ. Προέδρου Δημοτικού Συμβουλίου Παλλήνης)
Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα " ο παλληνεύς" τεύχος Ιούλιος-αύγουστος 2011.
Διαβάστε σχετική ανάρτηση από αυτό το ιστολόγιο με τίτλο :
Πάσχα στη Παλλήνη του...πάλαι ποτέ.
Μην παραλείψετε να παρευρεθείτε στην εκδήλωση που διοργανώνει "
Ο Δήμος Παλλήνης και ο "Παλληνέας" για τα 100 χρόνια από το Θάνατο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, στις 26 Σεπτεμβρίου, ημέρα Δευτέρα και ώρα 8:00 μμ στο εκκλησάκι Αγίου Νικολάου Παλλήνης.
