Στη χώρα, που θεωρείται πρωτοπόρος στις εφαρμογές του νεοφιλελευθερισμού και των ιδιωτικοποιήσεων, όλα τα νερά πωλούνται. Ποτάμια, λίμνες και υπόγεια ύδατα καταλήγουν σε ιδιώτες, σε επιχειρήσεις και κερδοσκόπους που θεωρούν το νερό επένδυση με σκοπό το κέρδος. Στη Χιλή το νερό δεν θεωρείται πια αναφαίρετο δικαίωμα, αλλά εμπορεύσιμο προϊόν. Με άλλα λόγια αυτό σημαίνει, πως αν είσαι αγρότης δεν μπορείς να ποτίσεις το χωράφι σου ακόμα και αν αυτό βρίσκεται στις όχθες του ποταμού διότι το ποτάμι μπορεί να ανήκει σε άλλους. Αντιστοίχως, δεν μπορείς να πάρεις νερό αν δεν έχεις «δικαίωμα» και συλλαμβάνεσαι αν πιαστείς επ' αυτοφώρω.
 
Όλα ξεκίνησαν το 1981, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Πινοσέτ όταν δημιουργήθηκε ο Κώδικας του Νερού (Codigo de Aguas), ένα πακέτο νόμων οι οποίοι θεμελιώνουν ότι το νερό δεν είναι δημόσιο αγαθό, αλλά ιδιωτικό προϊόν.

 Δείτε το video 1

ΠΩΛΕΙΤΑΙ ΖΩΗ  - Τα «δικαιώματα νερού»

 Δείτε το video 2

Η αγορά νερού της Χιλής 

 ==========

Δικαίωματα νερού: όταν το νόμιμο είναι ανήθικο

Το 1981, η χούντα του δικτάτορα Πινοσέτ νομοθέτησε τον «κώδικα νερού» και σύμφωνα με αυτόν η Χιλή σήμερα είναι ίσως η μόνη χώρα στον κόσμο που το εθνικό της νερό (σε λίμνες, ποτάμια, γεωτρήσεις κλπ) είναι 100% ιδιωτικό. Σύμφωνα με τον «κώδικα νερού», τα δικαιώματα νερού μπορούν να πωλούνται από τους γαιοκτήμονες σε μεσάζοντες ή ακόμα και απ’ευθείας σε μεταλλευτικές εταιρείες. Και έτσι έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους αγγελίες για πώληση νερού όπως αυτή που είδαμε στην εκπομπή «Εξάντας» της ΝΕΤ (16.12.09)
Πωλούνται δικαιώματα νερού, ισόβια στον ποταμό Τολτέν
Τοποθεσία: 1 χιλιόμετρο από την Βιγιαρίκα, Χιλή
Ποσότητα: 3.000 λίτρα το δευτερόλεπτο
Τύπος: Για κατανάλωση
Τιμή: 634.000 Ευρώ
Δημοσιευμένη διαφήμιση σε ΜΜΕ της Χιλής
Έχει ανθίσει ένα εμπόριο νερού: φτωχοί αγρότες και Ινδιάνοι πωλούν το νερό της περιοχής τους για λίγες χιλιάδες δολλάρια. Η συνέχεια όμως είναι τραγική: η κακοδιαχείριση του νερού (από τους αγοραστές και τις μεγάλες βιομηχανίες της χώρας) οδηγεί σε εκτεταμένη ερημοποίηση. Έτσι, οι αγρότες που πούλησαν το νερό τους, σε λίγα χρόνια δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό και είναι αναγκασμένοι να μεταναστεύσουν στις πόλεις. Ενώ στη χώρα μας, η πρόσβαση σε καθαρό και πόσιμο νερό είναι συνταγματικό μας δικαίωμα και το κόστος του στην Αθήνα είναι περίπου €2,70/m³, στην Χιλή το νερό είναι ιδιωτικό και το κόστος του είναι περίπου €2,60/m³. Συνυπολογίζοντας όμως το μέσο μηνιαίο μισθό στη Χιλή (€215), τότε είναι απτό το πρόβλημα πρόσβασης σε πόσιμο νερό που αντιμετωπίζουν σήμερα οι κάτοικοι εκεί. Πρόβλημα που έχει τα γεννεσιουργά του αίτια στον «κώδικα νερού».
Στη Χιλή, η πιο μεγάλη εταιρεία εξόρυξης χαλκού σε παγκόσμια κλίμακα είναι η Codelco με παραγωγή 24 ώρες το 24ωρο, 365 μέρες το χρόνο, με έσοδα $11.οοο ανά λεπτό της ώρας και με ετήσια παραγωγή 380.000 τόνων χαλκού. Παράλληλα, όμως η εν λόγω εταιρεία είναι ίσως και η πιο υδροβόρα εταιρεία της χώρας : καταναλώνει 1.900 λίτρα νερού ανά δευτερόλεπτο! Με άλλα λόγια, σε μια μέρα η Codelco χρησιμοποιεί για την εξόρυξη χαλκού τόσο νερό όσο καταναλώνουν σε μια μέρα 432.000 Αμερικανοί πολίτες. Το μεταλλείο χαλκού Chuquicamata είναι το πιο διάσημο, χαϊδευτικά “El Chuqui” (αν μπορούμε να μιλήσουμε χαϊδευτικά γι’αυτό το θηρίο με βάθος 1km)!
Πρόκειται για ένα ανοικτό μεταλλείο εξόρυξης παρόμοιο με τα ανοικτά μεταλλεία εξόρυξης μαλακών και σκληρών μεταλλευμάτων της Ελλάδας. Ουσιαστική αποκατάσταση του τοπίου δεν μπορεί να γίνει. Παράλληλα, τα απόβλητα του μεταλλείου Chuquicamata  ρυπαίνουν ανεπανόρθωτα τον ποταμό Loa. Συνεπώς, δεν είναι περίεργο ότι το πρόβλημα της διαχείρισης του νερού στο Chuquicamata έχει αρχίσει να απασχολεί και την Ακαδημαϊκή κοινότητα από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Σήμερα, είναι γνωστό ότι οι εκεί μεταλλευτικές δραστηριότητες, εκτός από τραγικά υδροβόρες, επιμολύνουν με βαρέα μέταλλα τον υδροφόρο ορίζοντα.
Σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα του Καθηγητή R. Cidu του Πανεπιστημίου του Κάλιαρι, τα επίπεδα αρσενικού στον ποταμό Loa είναι μέχρι και 300 φορές υψηλότερα από τα επίπεδα που ορίζει ο Π.Ο.Υ. για το πόσιμο νερό. Η μελέτη αυτή έχει δημοσιευθεί στην επιστημονική επιθεώρηση Applied Geochemistry το 2003 (τόμος 18, σελ. 1399-1416) και «φωτογραφίζει» ως έναν από τους ρυπαντές τις μεταλλευτικές δραστηριότητες στην περιοχή.
Συνεπώς, το νερό μειώνεται και η ποιότητά του υποβαθμίζεται. Η λειψυδρία είναι πλέον ορατή. Για να αποφευχθεί αυτό το σενάριο δίψας, η αφαλάτωση του Ειρηνικού ωκεανού είναι πλέον η μόνη λύση. Σε επίπεδο θαλάσσης παράγεται πόσιμο νερό αλλά με ακριβή τεχνολογία. Το κόστος άντλησής του στα επίπεδα των ορυχείων είναι ασύμφορο και έτσι αυτό το ακριβό νερό διοχετεύεται στις πόλεις. Παράλληλα, οι μεταλλευτικές εταιρείες συνεχίζουν την υδροβόρα εξορυκτική τους πρακτική σε ανοικτά μεταλλεία. Με αποτέλεσμα, σήμερα η περιοχή Quillagua της Χιλής να είναι πλέον το πιο ξηρό μέρος του πλανήτη μας σύμφωνα με τους New York Times.
Για να έχουν όλοι οι κάτοικοι πρόσβαση σε πόσιμο νερό, το Ανώτατο Δικαστήριο της Χιλής πήρε μια σημαντική απόφαση στα τέλη Νοεμβρίου του 2009. Σύμφωνα με την Santiago Times, το δικαστήριο έκρινε ομόφωνα ότι οι κάτοικοι των περιοχών Chusmiza  και Usmagama έχουν δικαίωμα σε παροχή νερού 9 λίτρων ανά δευτερόλεπτο. Αυτή η δικαστική απόφαση ήταν εναντίον της εταιρείας εμφιάλωσης Agua Mineral Chusmiza που επιθυμούσε πρόσβαση σε όλο το υδατικό δυναμικό της περιοχής.
Το παράδειγμα των μεταλλείων χαλκού της Χιλής και η πρόσβαση σε πόσιμο νερό των κατοίκων της αποτελεί ένα παράδειγμα προς αποφυγή. Το σύστημα της Χιλής δεν είναι βιώσιμο, γιατί προάγει την κερδοσκοπία, θέτει σε κίνδυνο το περιβάλλον και οδηγεί νομοτελειακά σε «πόλεμο» για το νερό! Η Αυστραλία και οι δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες έχουν παρόμοια συστήματα, που όμως περιέχουν αυστηρότερους όρους προστασίας του περιβάλλοντος και επίλυσης των συγκρούσεων για το νερό από τη Χιλή. Η έλλειψη του νερού είναι σημαντικό πρόβλημα για την οικονομική ανάπτυξη της Χιλής μέσω των φυσικών πόρων όπως ο χαλκός, τα φρούτα και τα ψάρια, πόροι που όλοι απαιτούν τεράστιες ποσότητες νερού σε μια χώρα που έχει ελάχιστο.

Μερικά σχόλια και διορθώσεις.

1. Δεν υπάρχει τέτοιο μεταλλείο στην Ελλάδα, ούτε σε μέγεθος, ούτε σε είδος μεταλλεύματος. Κοιτάσματα χαλκού έχουμε αλλά δεν τα εκμεταλλευόμαστε. Οχι γιατί το chucuicamata είναι προς αποφυγή…
2. Δεν υπάρχουν σκληρά και μαλακά μεταλλεύματα. Ατυχία στη μετάφραση. Υπάρχουν ορυκτά μεταλλεύματα, βιομηχανικά ορυκτά, ενεργειακά, αδρανή και μάρμαρα. Μάλλον τα μπερδέψατε με γνωστά πρώην φαρμακευτικά σκευάσματα…
3. Για το τι μπορεί ή δε μπορεί να γίνει με την αποκατάσταση τοπίου ένα ταξιδάκι στη Μήλο σας το προτείνω ανεπιφύλακτα.
4. Το άρθρο που αναφέρετε ποσώς μιλάει για ρύπανση του ποταμού από το μεταλλείο αν και καλό θα ήταν να το ανεβάσετε ολόκληρο μια και δεν είμαστε όλοι συνδρομητές της Science Direct. Δύο μικρά αποσπάσματα από την περίληψη όμως αρκούν: “mainly fed by the El Tatio geothermal waters that are very rich in As”
“The main As source in the Rio Loa basin is considered to be natural”. Οι ανθρωπογενείς μεταλλευτικές δραστηριότητες θεωρούνται από τους συγγραφείς δευτερεύουσες πηγές ρύπανσης.
5. Τα 1900 λ/δ ε= 1900χ 60χ 60χ 24χ 365 = 60 εκατ κυβικά / έτος είναι εξωφρενική κατανάλωση πραγματικά. Τα δικά μου στοιχεία λένε μέχρι και 70000 κυβικά/ημ = 25 εκατ κυβικά / έτος που κι αυτό δεν είναι και λίγο. Είναι 8 κυβικά ανά τόννο μεταλλεύματος. Είναι γεγονός ότι στη λατινική Αμερική τα μεταλλεία δεν μπορούν να δουλέψουν στην πλήρη δυναμικότητά τους λόγω της έλλειψης αρκετού νερού για την εν υγρώ επεξεργασία του μεταλλεύματος (κυρίως λειοτρίβηση).
6. Για μια πιο καθαρή εικόνα του τι συμβαίνει εκεί διαβάστε κι αυτό
http://www.imwa.info/docs/imwa_2008/IMWA2008_134_Roetting.pdf

[το παρπάνω άρθρο θα δημοσιευθεί στο Real Planet της Real News]
————————–
Του Γιάννη Ζαμπετάκη
izabet@chem.uoa.gr
www.zabetakis.net
http://environmentfood.blogspot.com/

Eπίκουρος Καθηγητής Χημείας Τροφίμων και Lead Auditor (HACCP, ISO), Tμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Αθηνών