Η μοίρα αυτού του παγκόσμιου πόρου έχει υπονομευτεί σημαντικά από ένα καταστροφικό για το περιβάλλον πρότυπο οικονομικής ανάπτυξης βάσει του οποίου το νερό αποτελεί εκμεταλλεύσιμο φυσικό αγαθό όπως όλα τα άλλα, στοιχείο που προκαλεί –τόσο σε ευρωπαϊκή όσο και σε παγκόσμια κλίμακα– την υπερεκμετάλλευση του υδροφόρου ορίζοντα, τη ρύπανση των εδαφών, των υδάτινων ρευμάτων και των ωκεανών, την απορρύθμιση του υδάτινου κύκλου καθώς και την υποβάθμιση της οικολογικής κατάστασης του εν λόγω πόρου με τον ανάλογο αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα.
  Για μια δίκαιη, αποτελεσματική και βιώσιμη πολιτική για το νερό, πρέπει να αποδεχθούμε ότι το νερό δεν αποτελεί εμπόρευμα αλλά οικουμενική κληρονομιά, την οποία και πρέπει να προστατεύουμε και να υπερασπιζόμαστε[1].


Ωστόσο, αυτός ο στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί ούτε με την ανάθεση του ελέγχου και της διαχείρισης των πόρων αποκλειστικά στις επιχειρήσεις και τους μεγάλους παγκόσμιους ομίλους εταιρειών, ούτε με την επιτάχυνση της ιδιωτικοποίησης της καινοτομίας και της έρευνας σε αυτόν τον τόσο ζωτικό τομέα. Αντιθέτως, οι δημόσιες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας αποτελούν τον καλύτερο τρόπο οικοδόμησης δίκαιων, βιώσιμων, ειρηνικών και δημοκρατικών κοινωνιών και η επένδυση σε αυτές τις υπηρεσίες, με την υποστήριξη δίκαιων δημοσιονομικών πολιτικών που προάγουν την έρευνα και την καινοτομία, είναι μέρος της λύσης για την έξοδο από την οικονομική κρίση, διευκολύνοντας την καθολική πρόσβαση στις ζωτικής και θεμελιώδους σημασίας υπηρεσίες, καθώς και την οικονομική ανάπτυξη. Τούτο συνηγορεί υπέρ της πραγματοποίησης συμπράξεων θεμελιωμένων στον κρατικό έλεγχο των υδάτων και της διεξαγωγής ερευνών χρηματοδοτούμενων από το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο με θέμα τα δημόσια κονδύλια. 

 

Διαβάστε ολόκληρη την έκθεση στη συνέχεια.

Στις 10 Μαΐου 2012, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών σχετικά με την «Ευρωπαϊκή σύμπραξη καινοτομίας για το νερό»

COM (2012) 216 final.

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 22 Νοεμβρίου 2012.

Κατά την 485η σύνοδο ολομέλειας, της 12ης και 13ης Δεκεμβρίου 2012 (συνεδρίαση της 13ης Δεκεμβρίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 126 ψήφους υπέρ, 5 κατά και 11 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.                   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1               Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει μεν την ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα την ευρωπαϊκή σύμπραξη καινοτομίας (εφεξής ΕΣΚ) για το νερό, αλλά προτείνει την προθήκη ορισμένων διευκρινίσεων και βελτιώσεων με σκοπό την άρση των εμποδίων που ορθώνονται στην άρτια ανάπτυξη της καινοτομίας στον τομέα των υδάτων.

1.2               Η καινοτομία για το νερό στην Ευρώπη πρέπει να βασίζεται αφ’ ενός μεν σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση – που θα λαμβάνει υπόψη τον πλήρη υδάτινο κύκλο και θα αποσκοπεί πρωτίστως στην «καλή ποιότητα των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων» έως το 2015 σε όλη την Ευρώπη, όπως ορίζεται στην οδηγία-πλαίσιο για το νερό[1] –, αφ’ ετέρου δε στην ανάπτυξη της προστασίας των πόρων· τούτο δε με έμφαση στην εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» κατά τρόπο αρκούντως αποτρεπτικό για τη ρύπανση και την ατιμωρησία των υπευθύνων.

1.3               Το στρατηγικό σχέδιο υλοποίησης (ΣΣΥ) των προτεραιοτήτων της ΕΣΚ πρέπει να λάβει υπόψη το γεγονός ότι πάνω από ένα εκατομμύριο άτομα στην Ευρώπη δεν έχουν πρόσβαση σε καλής ποιότητας, νερό καθαρό σε χαμηλές τιμές, καθώς και ότι πολλά εκατομμύρια άτομα δεν διαθέτουν αποχετευτικό σύστημα. Οι ανάγκες αυτών των ατόμων έχουν προτεραιότητα, στο πλαίσιο της καταπολέμησης του αποκλεισμού και της φτώχειας.

1.4               Είναι σημαντικό οι δημόσιες υπηρεσίες ύδρευσης, οι χρήστες των δικτύων και οι καταναλωτές να εκπροσωπούνται επαρκώς στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΣΚ για το νερό. Επίσης, πρέπει η ΕΣΚ για το νερό να χαρακτηρίζεται από έναν βελτιωμένο συντονισμό όλων των παρόχων και πρέπει τα οφέλη της καινοτομίας να φθάνουν σε κάθε τοπική κοινότητα. Επιπλέον, πρέπει να διευκολυνθεί η συμμετοχή των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στα νεοσύστατα δίκτυα και ομάδες. 

1.5               Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, πρέπει να κοινοποιηθούν κατά τρόπο διαφανή τα αποτελέσματα των χρηματοδοτούμενων από το 7ο ευρωπαϊκό πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης ερευνών με θέμα τις συμπράξεις καινοτομίας για το νερό, δεδομένης της ιδιαίτερα ζωτικής σημασίας του νερού για τον πληθυσμό.

1.6               Η ΕΟΚΕ συνιστά οι καινοτομίες σε αυτόν τον ευαίσθητο τομέα να μην εξεταστούν αποκλειστικά υπό το πρίσμα της εμπορικής προστασίας, αλλά να δοθεί ισότιμη πρόσβαση στις αρχές, τους οργανισμούς, τις τοπικές οργανώσεις όπως και στις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας.

1.7               Η ΕΟΚΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εντείνει την προσπάθειά της προκειμένου για την κατοχύρωση της διαφάνειας και τον συντονισμό ορισμένων σημαντικών πρωτοβουλιών συναφών με την τεράστια προβληματική του νερού.  Είναι πχ. αναγκαίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διασαφηνίσει το ζήτημα των συνεργειών και της κοινής λειτουργίας όσων ΕΣΚ για το νερό, τη γεωργία και τις πρώτες ύλες συνήφθησαν πρόσφατα.

1.8               Δεν νοείται πραγματική πολιτική έρευνας και καινοτομίας για το νερό χωρίς διαφάνεια, και χωρίς πολιτική απασχόλησης άνευ αποκλεισμών, η οποία να προβλέπει από τώρα εγγυήσεις για στελέχωση με ικανό αριθμό προσωπικού, κατάρτιση, αναγνώριση των προσόντων του, και τεχνολογίες που θα επιτρέπουν τη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, τόσο στις διαδικασίες καθαρισμού και επεξεργασίας των υδάτων όσο και σε αυτές της αποχέτευσης. Επίσης θα πρέπει να συνοδεύεται από εγγυήσεις για το σύνολο των ποικίλλων στόχων σε κάθε επίπεδο.

1.9               Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον ρόλο των δικτύων οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, ο οποίος πρέπει να αναγνωριστεί, να ενισχυθεί και να αποτελέσει πεδίο έρευνας όσον αφορά το δυναμικό ανάπτυξης που αυτά τα δίκτυα αντιπροσωπεύουν λόγω της πείρας και του γνωστικού τους κεφαλαίου.

2.                   Εισαγωγή

2.1               Με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020», η ΕΕ επιχειρεί την ανάκαμψη της οικονομίας της ΕΕ προκειμένου να καταστεί εκ νέου παράγοντας απασχόλησης, ανταγωνιστικότητας και κοινωνικής συνοχής.

2.2               Στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» για μια έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία επισημαίνεται ο κεντρικός ρόλος που κατέχει η γνώση και η καινοτομία στην ανάπτυξη. Στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» και στη σχετική πρότασή της όσον αφορά το πρόγραμμα-πλαίσιο της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία (2014-2020) [2], η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την αύξηση του προϋπολογισμού για την έρευνα και την ανάπτυξη στα 80 δισ. ευρώ, ενώ τα κράτη μέλη συμφώνησαν με το στόχο της ΕΕ για επένδυση κατά μέσο όρο 3% του ΑΕγχΠ στην έρευνα έως το 2020 (βλ. επίσης τη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ INT/571 με τίτλο «Χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας»[3]).

2.3               Προς τούτο, ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας (ΕΧΕ) βρίσκεται στο επίκεντρο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και της εμβληματικής της πρωτοβουλίας «Ένωση καινοτομίας» [4] , ενώ το Συμβούλιο ζήτησε την υλοποίησή του μέχρι το 2014[5]. Η πρωτοβουλία «Ένωση καινοτομίας» έχει ως στόχο να διασφαλίσει πως τα νέα προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής έντασης γνώσεων θα έχουν ουσιαστική συμβολή στην ανάπτυξη και την απασχόληση και να περιορίσει τη λεγόμενη διαρροή εγκεφάλων. Προς τούτο, απαιτείται μια επιστημονική βάση πραγματικά διεθνούς κύρους.

2.4               Βάσει της εν λόγω πρότασης[6], οι ΕΣΚ που προτείνονται στο πλαίσιο της εμβληματικής πρωτοβουλίας «Ευρώπη 2020 - Ένωση καινοτομίας» [7] προβλέπουν μια στρατηγική προσέγγιση και ένα πλαίσιο που αποσκοπεί στην εξέταση των εγγενών ελλείψεων και των μεθόδων του ευρωπαϊκού συστήματος έρευνας και καινοτομίας προκειμένου να επιταχυνθούν οι καινοτομίες και να υπάρξει ουσιαστική συμβολή στην επίλυση των κοινωνιακών προκλήσεων. Οι ΕΣΚ θα μπορούσαν να αποτελούν μέσο συγκέντρωσης της εμπειρογνωμοσύνης και των πόρων σε ζωτικής σημασίας πολιτικές προτεραιότητες, μέσω της κινητοποίησης και της σύνδεσης όλων των ενδιαφερόμενων φορέων πέρα από πολιτικές, κλάδους και σύνορα, προκειμένου ο πληθυσμός να αξιοποιήσει συντομότερα την πρόοδο και την καινοτομία (όπως ζητά η ΕΟΚΕ στις γνωμοδοτήσεις INT/599 Συμπράξεις για την έρευνα και την καινοτομία[8] και ΝΑΤ/546 Σχέδιο Δράσης για την Οικοκαινοτομία[9]). Πρέπει να σημειωθεί ότι, εκτός από τα 40 εκατ. ευρώ του 7ου προγράμματος πλαισίου για την έρευνα και την ανάπτυξη, δεν έχει προβλεφθεί καμία συμπληρωματική χρηματοδότηση των ΕΣΚ για το νερό από τα υπάρχοντα κονδύλια. Αξίζει επίσης να υπογραμμιστεί ότι ο στόχος τους περιορίζεται στην αναζήτηση συνεργειών και στον συντονισμό των ήδη υφιστάμενων μέσων.

2.5               Η σημασία της καινοτομίας στον τομέα της διαχείρισης των υδάτων αναγνωρίζεται από τα κράτη μέλη της ΕΕ. Στις 21 Ιουνίου του 2011, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάλεσε την Επιτροπή «να διερευνήσει το ενδεχόμενο εταιρικής σχέσης καινοτομίας για τα ύδατα σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη, με στόχο την επίτευξη αειφόρου και αποδοτικής χρήσης των υδάτων» [10].

2.6               Η εμβληματική πρωτοβουλία της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποδοτικά τους πόρους[11] καταδεικνύει την προσήλωση της ΕΕ στη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων ως πόρου ζωτικής σημασίας. Ο Χάρτης πορείας για μια αποδοτική από πλευράς πόρων Ευρώπη[12] αναδεικνύει τα εφικτά οφέλη της αποδοτικότητας. Οι στρατηγικοί στόχοι της ΕΣΚ για το 2020 είναι οι ακόλουθοι:

2.7               Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπόνησε ένα Σχέδιο διάσωσης των ευρωπαϊκών υδάτων, ένα σημαντικό βήμα του Χάρτη πορείας για την αποδοτικότητα των πόρων. Το Σχέδιο θα παρουσιάσει έως τα τέλη του 2012 τη στρατηγική απάντηση στις προκλήσεις που θέτουν τα προβλήματα και οι ελλείψεις στην εφαρμογή της πολιτικής της ΕΕ για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων που οφείλονται στο σημερινό της πλαίσιο. Το Σχέδιο και η ΕΣΚ θα εφαρμοστούν σε ένα πλαίσιο στενής συνεργασίας. Παράλληλα, η ΕΣΚ θα στηρίζεται στο Σχέδιο δράσης για την οικοκαινοτομία[13].

2.8               Η πολιτική προστασίας των υδάτινων πόρων θα πρέπει να προβλέπει αποζημίωση για τους περιορισμούς που τίθενται στην οικονομική δραστηριότητα των περιοχών οι οποίες έχουν επιβαρυνθεί από εκτεταμένη μόλυνση του περιβάλλοντος. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα μπορούσαν οι επικαιροποιημένες ενισχύσεις να είναι προσαρμοσμένες και να λαμβάνουν υπόψη το νέο ευρωπαϊκό σχέδιο προστασίας των υδάτων.

3.                   Γενικές παρατηρήσεις

3.1               Στην πρώτη συνεδρίασή της στις 25 Σεπτεμβρίου, η ομάδα εργασίας της ΕΣΚ για το νερό οριοθέτησε τα εξής 8 πεδία προτεραιότητας:

3.2               Στην έκθεση του Κοινού προγράμματος παρακολούθησης της ύδρευσης και της αποχέτευσης ΠΟΥ/UNICEF αναφέρεται ότι το ποσοστό του παγκοσμίου πληθυσμού με πρόσβαση σε πόσιμο νερό καλύτερης ποιότητας (χάρη στη δημιουργία αγωγών τρεχούμενου νερού και προστατευμένων φρεάτων) αναμένεται να αυξηθεί μεταξύ των ετών 2010 και 2015 από το 89% (6,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι) σε 92% περίπου.

3.3               Μολονότι ο ΟΗΕ αναγνωρίζει το οικουμενικό δικαίωμα στην ύδρευση και την αποχέτευση, πάνω από το 11% του παγκοσμίου πληθυσμού, ήτοι περίπου 783 εκατομμύρια άτομα, εξακολουθεί να στερείται πρόσβασης σε ασφαλές πόσιμο νερό και 2,5 δισεκατομμύρια δεν έχουν πρόσβαση σε αποχετευτικό δίκτυο.

3.4               Το νερό είναι αγαθό ζωτικής σημασίας για το σύνολο σχεδόν των ανθρώπινων, οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων είτε πρόκειται για τη βιομηχανική παραγωγή, την ενέργεια και τη γεωργία, είτε για τις μεταφορές, την αναψυχή, τη διατήρηση της βιοποικιλίας, καθώς και της πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς. Δεν νοείται επισιτιστική ή ενεργειακή ασφάλεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο ή σε διεθνή κλίμακα  χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ένας πόρος πρώτης ανάγκης όπως το νερό, το οποίο, μαζί με το έδαφος, εξελίσσεται σε ένα από τα κύρια ζητήματα του 21ου αιώνα. Δυστυχώς, το δεύτερο ήμισυ του περασμένου αιώνα μάς κληροδότησε ένα υποβαθμισμένο, εύθραυστο, αποξηραμένο και μολυσμένο υδάτινο φυσικό περιβάλλον.

3.5               Η μοίρα αυτού του παγκόσμιου πόρου έχει υπονομευτεί σημαντικά από ένα καταστροφικό για το περιβάλλον πρότυπο οικονομικής ανάπτυξης βάσει του οποίου το νερό αποτελεί εκμεταλλεύσιμο φυσικό αγαθό όπως όλα τα άλλα, στοιχείο που προκαλεί –τόσο σε ευρωπαϊκή όσο και σε παγκόσμια κλίμακα– την υπερεκμετάλλευση του υδροφόρου ορίζοντα, τη ρύπανση των εδαφών, των υδάτινων ρευμάτων και των ωκεανών, την απορρύθμιση του υδάτινου κύκλου καθώς και την υποβάθμιση της οικολογικής κατάστασης του εν λόγω πόρου με τον ανάλογο αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα. Για μια δίκαιη, αποτελεσματική και βιώσιμη πολιτική για το νερό, πρέπει να αποδεχθούμε ότι το νερό δεν αποτελεί εμπόρευμα αλλά οικουμενική κληρονομιά, την οποία και πρέπει να προστατεύουμε και να υπερασπιζόμαστε[14].

3.6               Η διαχείρισή των υδάτινων αποθεμάτων πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του πληθυσμού και παράλληλα να λαμβάνεται μέριμνα για τη διατήρησή του για τις μελλοντικές γενεές. Επείγει να έχουμε απόλυτη συναίσθηση της σοβαρότητας της κατάστασης και προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να διεξαχθεί η έρευνα καινοτομίας. Η συγκεκριμένη κατάσταση αναδεικνύει τη σημασία της ΕΣΚ για το νερό ως μέσου βελτίωσης της υλικής και οικονομικής αποτελεσματικότητας της ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτων.

3.7               Ωστόσο, αυτός ο στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί ούτε με την ανάθεση του ελέγχου και της διαχείρισης των πόρων αποκλειστικά στις επιχειρήσεις και τους μεγάλους παγκόσμιους ομίλους εταιρειών, ούτε με την επιτάχυνση της ιδιωτικοποίησης της καινοτομίας και της έρευνας σε αυτόν τον τόσο ζωτικό τομέα. Αντιθέτως, οι δημόσιες υπηρεσίες υψηλής ποιότητας αποτελούν τον καλύτερο τρόπο οικοδόμησης δίκαιων, βιώσιμων, ειρηνικών και δημοκρατικών κοινωνιών και η επένδυση σε αυτές τις υπηρεσίες, με την υποστήριξη δίκαιων δημοσιονομικών πολιτικών που προάγουν την έρευνα και την καινοτομία, είναι μέρος της λύσης για την έξοδο από την οικονομική κρίση, διευκολύνοντας την καθολική πρόσβαση στις ζωτικής και θεμελιώδους σημασίας υπηρεσίες, καθώς και την οικονομική ανάπτυξη. Τούτο συνηγορεί υπέρ της πραγματοποίησης συμπράξεων θεμελιωμένων στον κρατικό έλεγχο των υδάτων και της διεξαγωγής ερευνών χρηματοδοτούμενων από το 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο με θέμα τα δημόσια κονδύλια.

3.8               Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τα κράτη μέλη πρέπει να ασκήσουν πίεση προκειμένου να μην επιτραπεί η ελευθέρωση των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης και να επιμείνουν να ορίζονται ως δημόσιες υπηρεσίες κοινής ωφελείας, έτσι ώστε να μπορεί η ΕΕ να δράσει αποφασιστικότερα σε διεθνές επίπεδο για την πραγματική εφαρμογή του δικαιώματος στην ύδρευση. Η ΕΟΚΕ συνιστά οι καινοτομίες σε αυτόν τον ευαίσθητο τομέα να μην εξεταστούν αποκλειστικά υπό το πρίσμα της εμπορικής προστασίας, αλλά να δοθεί ισότιμη πρόσβαση στις αρχές, τους οργανισμούς, τις τοπικές οργανώσεις όπως και στις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας.

3.9               Συν τοις άλλοις, θα ήταν σκόπιμο να ενσωματωθούν οι διαδικασίες και οι λύσεις που θα ακολουθηθούν στο πλαίσιο της ΕΣΚ για το νερό στα μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.

4.                   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1               Η ΕΟΚΕ λαμβάνει γνώση της συγκρότησης υψηλού επιπέδου ομάδας εμπειρογνωμόνων και ειδικής ομάδας με αντικείμενο την εφαρμογή μιας στρατηγικής ΕΣΚ για το νερό. Αυτός ο σχεδιασμός πρέπει να αποτελέσει την ευκαιρία για τον καθορισμό των αξόνων της πολιτικής καινοτομίας για το νερό προκειμένου να κατοχυρωθεί το ουσιαστικό δικαίωμα πρόσβασης σε υγιεινό νερό υψηλής ποιότητας σε επαρκή ποσότητα, προάγοντας έτσι τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων.

4.2               Τούτο μπορεί να επιτευχθεί χάρη σε ρηξικέλευθες μεθόδους που θα χρησιμοποιούν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση της ολοκληρωμένης διαχείρισης των λεκανών απορροής και με την προϋπόθεση ότι θα προλαμβάνεται η ρύπανση.  Η βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων πρέπει να επιτυγχάνεται με την κατανομή μεταξύ των διαφόρων χρήσεων προκειμένου για τη βιώσιμη ανθρώπινη, οικονομική και περιβαλλοντική ανάπτυξη των περιφερειών, τον προγραμματισμό των χρήσεων (στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδάτινων πόρων), την ποιοτική αποκατάσταση του υδάτινου περιβάλλοντος, την προώθηση μεθόδων ελέγχου της κατανάλωσης και πρόληψης της ρύπανσης σε όλο το φάσμα των χρήσεων (από την κατανάλωση έως την εκ νέου χρησιμοποίηση), την απαγόρευση των ρυπογόνων διεργασιών, καθώς και την επιβολή κυρώσεων στους υπαιτίους της ρύπανσης.

4.3               Οι στόχοι αυτοί πρέπει να  επιτευχθούν μέσω δίκαιης χρηματοδότησης καθώς και ισότιμης και αναλογικής συνεισφοράς όλων των καταναλωτών και χρηστών (βιομηχανικών, γεωργικών ή οικιακών) υπό την καθοδήγηση του δημοσίου μέσω της αναζήτησης της βέλτιστης διαχείρισης, όπως έχει ήδη επισημανθεί στη διερευνητική γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με τίτλο «Ενσωμάτωση της πολιτικής για τα ύδατα σε άλλες συναφείς πολιτικές» NAT/495[15].

4.4               Η δίκαιη και αποτελεσματική πολιτική των υδάτων καθώς και η υλοποίηση συναφών συμπράξεων καινοτομίας προϋποθέτουν την άσκηση ρηξικέλευθης πολιτικής βάσει της οποίας κατάλληλα εκπαιδευμένοι και καταρτισμένοι εργαζόμενοι – ιδίως στις θέσεις εργασίας που θα έχουν δημιουργηθεί ή μετατραπεί – θα υπάγονται σε ενιαίο καθεστώς απασχόλησης το οποίο θα εγγυάται την άσκηση των καθηκόντων τους, ήτοι τη διαχείριση ενός δημοσίου αγαθού. Επίσης, οι εν λόγω εργαζόμενοι θα μπορούν να ασκούν το αναγνωρισμένο δικαίωμά τους στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική παρέμβαση. Τέλος πρέπει να αναζητηθούν ρηξικέλευθα μέτρα για τη μείωση του βαρέως και ανθυγιεινού χαρακτήρα του επαγγέλματος των εργαζομένων στον τομέα της αποχέτευσης.

4.5               Η διεξαγωγή επιδημιολογικών ερευνών για τους εργαζόμενους στα αποχετευτικά δίκτυα, η ενίσχυση των επιτροπών υγιεινής, ασφάλειας και συνθηκών εργασίας, η αναβάθμιση της ιατρικής παρακολούθησης, η λήψη μέτρων προστασίας ή ο εξοπλισμός με ανιχνευτές φυσικού αερίου και ρυπογόνων είναι θέματα κοινωνικής και τεχνικής έρευνας που θα πρέπει να εξεταστούν κατά την κατάρτιση του στρατηγικού σχεδίου για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων της ΕΣΚ από την  αρμόδια ομάδα εργασίας.

4.6               Η διασφάλιση οικουμενικής πρόσβασης, η διατήρηση των υδάτινων πόρων και η συναινετική προάσπιση του δημόσιου συμφέροντος είναι τόσο πολλά ζητήματα προς επίλυση που η ομάδα εργασίας πρέπει να τα λάβει υπόψη ήδη από τώρα, κατά την κατάρτιση του στρατηγικού σχεδίου για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων της ΕΣΚ· ενός σχεδίου που πρέπει εν συνεχεία να υποβάλει εγκαίρως προκειμένου να υιοθετηθεί στις 18 Δεκεμβρίου 2012.

4.7               Η ΕΣΚ για το νερό, η οποία λειτουργεί σύμφωνα με το στρατηγικό σχέδιο που προτάθηκε και υιοθετήθηκε, θα περιλαμβάνει κατάλληλες τεχνολογικές πλατφόρμες ή διαύλους ενωσιακής εμβέλειας. Οι εν λόγω δίαυλοι παρέχουν πληροφορίες για την πραγματική κατάσταση σε συγκεκριμένη περιοχή ή τομέα, ενώ παράλληλα αποτελούν οντότητες που συμμετέχουν στην έρευνα, στην ανάπτυξη και στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών[16].

4.8               Πέραν των οριζόντιων ζητημάτων και των προτεραιοτήτων που έχουν τεθεί, η ΕΟΚΕ συνιστά αναφορικά με καθένα από τα έργα καινοτομίας, να δοθεί προσοχή και στην αλληλεπίδραση των υδάτων με τη γη, ιδίως όταν γίνεται λόγος για τη διαχείριση των επιφανειακών υδάτων.

4.9               Τα φαινόμενα ξηρασίας, πυρκαγιών και πλημμυρών θα ενταθούν σε διάρκεια και εύρος. Παρά τις πολιτικές λιτότητας, έχει ζωτική σημασία να συνεχιστεί το έργο των δημόσιων υπηρεσιών ύδρευσης, έκτακτης ανάγκης και διαχείρισης καταστροφών για την αντιμετώπιση αυτού του νέου απρόβλεπτου περιβάλλοντος. Η αναζήτηση καινοτομιών πρέπει επίσης να αφορά τον ρόλο του νερού στη συντήρηση των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας.

4.10            Οι δημόσιοι οργανισμοί και οι υπεύθυνοι για τη διαχείριση των υδάτων πρέπει να λάβουν μέτρα για την πρόληψη της ρύπανσης των υδάτων, μέτρα που να μην διατηρούν απλώς την ποιότητα των υδάτων κατά τρόπο βιώσιμο, αλλά να εμποδίζουν τις δυνητικά μη αναστρέψιμες βλάβες με γνωστούς (ανθεκτικοί οργανικοί ρύποι, ενδοκρινικοί διαταρράκτες) και άγνωστους κινδύνους – λόγω της συγκέντρωσης στο νερό χημικών ουσιών (συμπεριλαμβανομένων των νανοσωματιδίων), τις οποίες μπορούμε να θεωρήσουμε συμπληρωματικούς παράγοντες κινδύνου. Είναι απαραίτητο να αξιολογήσουμε αυτούς τους νέους κινδύνους, οι οποίοι θα μπορούσαν να βλάψουν σοβαρά τη δημόσια υγεία.

4.11            Η τιμολόγηση του νερού έχει ως στόχο να συμβάλει στην ποσοτική διατήρηση του εν λόγω πόρου. Η ΕΟΚΕ προκρίνει μια τιμολόγηση που θα λαμβάνει υπόψη την καθολική πρόσβαση, λόγω του ζωτικού και μη εμπορικού χαρακτήρα του νερού. Ωστόσο επισημαίνει ότι η τιμολόγηση δεν μπορεί να ρυθμίσει από μόνη της το πρόβλημα, καθότι αυτό δεν έγκειται απλώς στην ποσότητα, αλλά και στην ποιότητα του νερού. Προς τούτο πρέπει να ληφθούν δημόσια μέτρα για την περαιτέρω ευαισθητοποίηση των ιδιωτών και των βιομηχανικών και γεωργικών χρηστών ως προς την υποβάθμιση της ποιότητας του νερού και τους λιγότερο δαπανηρούς τρόπους βελτίωσής της, δηλαδή την πρόληψη.

4.12            Η κλιματική αλλαγή και οι ανθρώπινες δραστηριότητες επηρεάζουν το νερό με αποτέλεσμα αυτό να σπανίζει, να επεκτείνεται η ρύπανσή του και να εντείνονται οι σχετικές επιπτώσεις. Πρόκειται για πρόβλημα το οποίο η ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει, διεξάγοντας τις αναγκαίες έρευνες. Η ΕΕ οφείλει να συμβάλει στην πρόοδο της διεθνούς κοινότητας σχετικά με το ζήτημα αυτό και, στο πλαίσιο της πολιτικής για τη συνεργασία και την ανάπτυξη, να κινητοποιήσει πόρους για τη βελτίωση της πρόσβασης στο νερό και στα μέσα αντιμετώπισης της υποβάθμισής του[17].

4.13            Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι οι περιφερειακές ανισότητες στο σύνολο της επικράτειας της ΕΕ είναι ιδιαίτερα οξυμένες στον συγκεκριμένο τομέα (ξηρασία και πλημμύρες) και άρα πρέπει να συνεκτιμηθούν στις κατευθυντήριες γραμμές της συντακτικής ομάδας: Ορισμένοι, μάλιστα, διερωτώνται αν υπάρχει τρόπος «αντιστάθμισης της υπερβολικής ποσότητας υδάτων ορισμένων περιοχών με τη λειψυδρία άλλων».

4.14            Δεν νοείται πραγματική πολιτική έρευνας και καινοτομίας για το νερό χωρίς διαφάνεια, και χωρίς μια πολιτική απασχόλησης άνευ αποκλεισμών, η οποία να προβλέπει από τώρα εγγυήσεις για ικανό αριθμό προσωπικού, κατάρτιση, αναγνώριση των προσόντων, και τεχνολογίες που θα επιτρέπουν τη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, τόσο στις μεθόδους καθαρισμού και επεξεργασίας των υδάτων όσο και σε αυτές της αποχέτευσης· επίσης θα πρέπει να συνοδεύεται από εγγυήσεις για το σύνολο των ποικίλλων στόχων σε κάθε επίπεδο.

4.15            Σύμφωνα με το δεκαετές πρόγραμμα "Νερό" του ΟΗΕ για την ανάπτυξη ικανοτήτων και την πρόσφατη έκθεση (2012) «Νερό και πράσινη οικονομία, πτυχές ανάπτυξης ικανοτήτων» [18], πρέπει να κλιμακωθούν οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει σε όλον τον κόσμο η λειψυδρία και η υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων εξαιτίας των επιθετικών πολιτικών ανάπτυξης. Με άλλα λόγια δεν μπορεί να περιορίζεται επ' άπειρον η ρύπανση, καθώς το νερό αποτελεί και αγωγό. Από την άλλη πλευρά, υφίστανται ήδη πολυάριθμες νέες τεχνολογίες, οι οποίες όμως κινδυνεύουν όντως να ξεπεραστούν όσο γρήγορα εμφανίστηκαν, εφόσον δεν λαμβάνονται υπόψη ταυτόχρονα όλες οι συνισταμένες· λόγου χάρη, για την αφαλάτωση των υδάτων απαιτείται ενέργεια, για την εκ νέου εκμετάλλευση των υδάτων στις αποκαλούμενες δευτερεύουσες χρήσεις (γεωργία) πρέπει το νερό να μην έχει υποστεί πολλαπλή ρύπανση στα διάφορα στάδια επεξεργασίας του.

4.16            Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος στην τελευταία ετήσια Έκθεσή του (2011) αναπτύσσει τους ίδιους προβληματισμούς. Είναι σαφές ότι ακόμα και μετά την ανανέωση και εκ νέου επεξεργασία του, το νερό δεν είναι ανεξάντλητο ούτε ποσοτικά ούτε ποιοτικά, η δε έρευνα και η καινοτομία για το νερό πρέπει να επεκταθούν στα ζητήματα της βιώσιμης και διατηρήσιμης χρήσης του σε όλους τους τομείς, του περιορισμού της ρύπανσης και ιδίως της διάχυτης ρύπανσης[19].

4.17            Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τον ρόλο των δικτύων οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, ο οποίος πρέπει να αναγνωριστεί, να ενισχυθεί και να αποτελέσει πεδίο έρευνας όσον αφορά το δυναμικό ανάπτυξης που αυτά τα δίκτυα αντιπροσωπεύουν λόγω της εμπειρίας τους και του γνωστικού τους κεφαλαίου.

4.18            Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι οι κανόνες για την ποιότητα των υδάτων πρέπει να είναι ίδιοι για όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια, και το αυτό ισχύει και για τα κριτήρια της αξιολόγησής της.

4.19            Το ζήτημα του νερού, της χρήσης, της διαχείρισης και του μέλλοντός του αποτελούν πηγή ποικίλων εντονότατων αντιδράσεων, συμφερόντων και ανησυχιών αναλόγως με τον εκάστοτε ενδιαφερόμενο. Επ’ αυτού, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την ανάγκη να ληφθεί σοβαρά υπόψη τόσο η υποχρεωτική διαβούλευση στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης των λεκανών συλλογής όσο και η υποχρεωτική διαβούλευση με την κοινωνία πολιτών για τη συμμετοχή των τελευταίων στις αποφάσεις που τους αφορούν σχετικά με τα περιβαλλοντικά ζητήματα, και τη δυνατότητα προσφυγής τους στη δικαιοσύνη, όπως αυτή προβλέπεται στη Σύμβαση του Άαρχους. Ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβεί στην εκπόνηση έκθεσης αξιολόγησης αυτών των δύο σημείων προκειμένου η ΕΕ να μπορέσει να αξιοποιήσει τα σχετικά δεδομένα στις έρευνές της για την καινοτομία και τη συμβολή της κοινωνίας πολιτών σε συμπράξεις.

4.20            Η ΕΟΚΕ συνιστά οι καινοτομίες σε αυτόν τον ευαίσθητο τομέα να μην εξεταστούν αποκλειστικά υπό το πρίσμα της εμπορικής προστασίας αλλά να δοθεί ισότιμη πρόσβαση στις αρχές, τους οργανισμούς, τις τοπικές οργανώσεις όπως και στις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας. Παράλληλα, διερωτάται ως προς τη σκοπιμότητα της συμμετοχής των υπηρεσιών του Υπουργείου Επιστήμης και Τεχνολογίας της Κίνας στην ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου της ΕΣΚ για το νερό[20]. Εφόσον πρόκειται για εξωτερική αναπτυξιακή συνεργασία, θα μπορούσε η ΕΟΚΕ να συμφωνήσει με την απευθείας συμμετοχή του εν λόγω υπουργείου στη χάραξη ενωσιακής στρατηγικής· για ποιο όμως λόγο οι άλλες τί όμως οι λοιπές αναδυόμενες χώρες εκπροσωπούνται από μία μόνο εξ αυτών και για ποιο λόγο δεν συμμετέχουν στην εν λόγω ευρωπαϊκή ειδική ομάδα εργασίας και άλλες χώρες που έχουν σχέση με τη μεταφορά τεχνολογιών.[21]