Αν
κάποιος θελήσει να προσεγγίσει το θέµα της ιδιωτικοποίησης της ΕΥ∆ΑΠ,
από τα πρώτα βήµατα που θα πρέπει να διανύσει είναι ο εντοπισµός του τι
γίνεται σε άλλες χώρες.
Εδώ η παράµετρος του χρόνου έχει τεράστια σηµασία. Η δυναµική της εµπορευµατοποίησης του νερού βρίσκεται σε κατάσταση µεταβολής.
Το νερό, χαρακτηριστικό, άµεσα συνδεδεµένο µε την ίδια την ύπαρξη,
προσφέρεται για φιλολογία, ποίηση, έµπνευση και γιατί όχι και για
κερδοφορία τις τελευταίες δεκαετίες
Οι
δηµόσιοι οργανισµοί και το κράτος απέτυχαν να διαχειριστούν
αποτελεσµατικά τα δίκτυα. Οι ιδιωτικές εταιρείες είναι αυτές που µπορούν
να πετύχουν τη σωστή διαχείριση... Το δωρεάν νερό οδήγησε στην
κατασπατάληση των υδάτινων πόρων. Η τιµολόγησή του είναι αυτή που µπορεί
να το διαφυλάξει... Τα επόµενα χρόνια η κρίση στο νερό θα ενταθεί. Τώρα
είναι επείγον να αναδιαρθρωθεί ο τοµέας των αστικών υπηρεσιών
ύδρευσης...
Κάτω
απ’ αυτήν την επιχειρηµατολογία, απ’ τα ‘90s και µετά, το νερό αρχίζει
να “δείχνει” τις εµπορικές του ιδιότητες. Στην αρχή σποραδικά, εδώ κι
εκεί, στις χώρες των πιο τολµηρών οπαδών της αγοράς (πρωτοπόροι και εδώ,
όπως και σε άλλους τοµείς που αναδιαρθρώθηκαν ριζικά τις τελευταίες
δεκαετίες, αναδεικνύονται η Θάτσερ και η Αγγλία, στα 1989). Στη
συνέχεια, µε όλο και πιο έντονους ρυθµούς, τα αστικά δίκτυα
ύδρευσης/αποχέτευσης αποδίδονται προς αναµόρφωση στα χέρια των εµπόρων.
“Το νερό είναι το τελευταίο σύνορο των ιδιωτικοποιήσεων”
αναφωνούσε χαρούµενος στα 1997 ο John Barham των Financial Times. Κι
από τότε πολύ νερό κύλησε στ’ αυλάκι. Στα µέσα εκείνης της δεκαετίας,
οι καπιταλιστές παρατηρούσαν µε δέος τον εαυτό τους µπροστά σε “ένα
αναπότρεπτο και διογκούµενο κύµα ανάµιξης του ιδιωτικού τοµέα στις
υπηρεσίες παροχής νερού και αποχέτευσης, σε όλο τον κόσµο”
(περιοδικό World Water and Environmental Engineering). Κατά τη δεκαετία
του ‘90 και µέχρι τα τέλη του 2000, τουλάχιστον 93 κράτη προστέθηκαν
στον κατάλογο όσων είχαν ιδιωτικοποιήσει εν µέρει ή συνολικά τα δίκτυα
νερού.
Σ’ αυτά περιλαµβάνονταν
η βόρεια Αµερική, 23 κράτη στη λατινική Αµερική και την Καραϊβική, 20
στην Ευρώπη, 30 στην Αφρική και την µέση Ανατολή και 17 στην Ασία....
Πέντε εταιρείες (κατά τα πρότυπα των µεγάλων αδελφών του πετρελαίου)
είναι αυτές που κυριαρχούν στην παγκόσµια αγορά υπηρεσιών νερού: οι
γαλλικές Suez, Vivendi και Saur, η αγγλογερµανική RWE-Thames και η
αµερικανική Bechtel. Οι δύο πρώτες ελέγχουν περισσότερο από τα 2/3 της
αγοράς και δραστηριοποιούνται σε περισσότερες από 150 χώρες µε
περισσότερους από 200 εκατοµµύρια καταναλωτές. Από την Παλαιστίνη και
την Ιορδανία µέχρι τις ΗΠΑ και την Βολιβία και από την Κίνα και την
Ινδία µέχρι την Ουγγαρία και την Τσεχία, οι στρόφιγγες ανοίγουν διάπλατα
επιτρέποντας στο εµπόριο να εκµεταλλεύεται τα αστικά δίκτυα.
Οι ιδιωτικοποιήσεις των κρατικών εταιρειών ύδρευσης ανά τον κόσµο έχουν σχεδόν πάντα ένα κοινό παρανοµαστή: γίνονται
υπό την πίεση των διεθνών δανειστών σε χώρες µε µεγάλο δηµόσιο χρέος ή
υπό την πίεση πολυεθνικών και πολιτικών σε χώρες µε εύρωστη οικονοµία.
Το κυρίαρχο επιχείρηµα είναι πως
το κράτος καθυστερεί πολύ να προσφέρει τις απαραίτητες υπηρεσίες οι
οποίες κρίνονται αναποτελεσµατικές, στην ουσία όµως οι χώρες που
εφάρµοσαν το δόγµα αυτό οδηγήθηκαν στη δηµιουργία ενός πανίσχυρου
ιδιωτικού µονοπωλίου όπου εξαγορές και συγχωνεύσεις κατέλυσαν κάθε
έννοια ανταγωνισµού και κάθε ελπίδα για µειωµένα τιµολόγια.
Σήµερα
οι µεγάλες πολυεθνικές κατέχουν µόνο το 34% της αγοράς ενώ το 90% των
400 µεγαλύτερων πόλεων στον πλανήτη εξακολουθεί να έχει δηµόσιο δίκτυο
ύδρευσης. Το 2011 µόνο το 12% της ύδρευσης σε παγκόσµια κλίµακα ανήκε
σε ιδιωτικά χέρια. Η ιδιωτικοποίηση έχει πλέον πάρει τη µορφή
επενδύσεων σε υψηλή τεχνολογία και την αγορά των δικαιωµάτων του νερού.
Σε αυτή τη χρονική φάση ο κόσµος του πλανήτη µοιάζει να αντιστέκεται στην πώληση του νερού.
H τάση που ισχύει παγκοσµίως είναι η επιστροφή των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης στο ∆ηµόσιο.
Οι πόλεις σε όλο τον κόσµο αντιµετωπίζουν τις αποτυχίες της
ιδιωτικοποίησης του νερού. Η άνιση πρόσβαση, η αθέτηση υποσχέσεων, οι
περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και τα σκανδαλώδη περιθώρια κέρδους, ωθούν τους
δήµους και τους πολίτες να ξαναπάρουν τον έλεγχο των συλλογικών
συστηµάτων του πόσιµου νερού.
ΟΙ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΝΕΡΟΥ ΣΕ ∆ΙΑΦΟΡΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ
Γαλλία, Παρίσι
24 Νοεµβρίου 2008, το ∆ηµοτικό Συµβούλιο αποφάσισε να µην ανανεώσει τη σύµβαση µε τις ιδιωτικές εταιρείες Veolia και Suez. Οι
δύο εταιρείες είχαν τη διαχείριση του συστήµατος ύδρευσης του Παρισιού
από το 1985, ενώ η Veolia ήταν υπεύθυνη για τη διαχείριση των
λογαριασµών όλου του συστήµατος από το 1860, αλλά ο δήµος αποφάσισε να
δηµιουργήσει τη δηµοτική εταιρεία Eau de Paris και να θέσει υπό την
εποπτεία του τη λειτουργία του συστήµατος από το 2010.
Η µετάβαση επιτεύχθηκε χωρίς καθυστερήσεις και µε αξιοθαύµαστα αποτελέσµατα
όπως σχεδόν 15% εξοικονόµηση τον πρώτο χρόνο, µείωση τιµολογίων κατά 8%
τα επόµενα χρόνια µέχρι την προστασία των υδάτινων πόρων. Οι
εξοικονοµήσεις που επιτεύχθηκαν αποδεικνύουν ότι οι δύο ιδιωτικές
επιχειρήσεις, Suez και Veolia, αποσπούσαν υπερβολικά κέρδη µέσω των
συµβάσεων παραχώρησης της διαχείρισης του νερού. Ο νέος δηµόσιος φορέας τερµάτισε την οικονοµική αδιαφάνεια και την κακή λογοδοσία που χαρακτήριζε την ιδιωτικοποίηση, και απέδειξε ότι η «επαναδηµοτικοποίηση»
δεν αφορά µόνο τη µεταφορά ιδιοκτησίας και τον έλεγχο της διαχείρισης,
αλλά ότι επίσης αγκαλιάζει τις προοδευτικές πολιτικές για το νερό, τη
βελτίωση των περιβαλλοντικών προτύπων, την ενίσχυση της διεθνούς
αλληλεγγύης και όλων των άλλων στόχων δηµόσιου ενδιαφέροντος.
Ένα ιδιαίτερο αξιοσηµείωτο γεγονός για την προσπάθεια επανακρατικοποίησης της ύδρευσης στο Παρίσι είναι
ότι η όλη προσπάθεια ξεκίνησε ως κεντρική πολιτική επιλογή του δήµου
και όχι λόγω της πίεσης των πολιτών. Είναι χαρακτηριστικό ότι µόνο οι
Πράσινοι και το Κοµµουνιστικό Κόµµα ήταν υπέρ της επιστροφής του δικτύου
στον δήµο, ενώ οι σοσιαλιστές δεν έπαιρναν ανοικτά θέση. Αυτό, δηλαδή,
που έκανε τον δήµαρχο του Παρισιού να αποφασίσει να αναλάβει ο δήµος το
δίκτυο ύδρευσης δεν ήταν ούτε η κοινωνική ούτε η πολιτική πίεση, αλλά η
εξονυχιστική έρευνα και οι εξαντλητικοί έλεγχοι που απέδειξαν ότι το
εγχείρηµα θα είχε τεράστιες δυνατότητες εξοικονόµησης χρηµάτων την ίδια
ώρα που θα προσέφερε καλύτερες υπηρεσίες στους πολίτες. Αυτό που
µέτρησε στην απόφαση της δηµοτικής αρχής δεν ήταν η αρχή ότι το νερό
πρέπει να το διαχειρίζεται ως «δηµόσιο αγαθό», αλλά ότι ήταν µια πολύ
καλή επένδυση για τον δήµο.
Τανζανία, Dar es Salaam.
Στην Αφρική η πιο χαρακτηριστική ίσως περίπτωση ιδιωτικοποίησης είναι εκείνη της Τανζανίας.
Το 2003 η χώρα υποχρεώθηκε από την Παγκόσµια Τράπεζα και το ∆ΝΤ να
ιδιωτικοποιήσει άµεσα το απαρχαιωµένο και αναποτελεσµατικό της δηµόσιο
δίκτυο ύδρευσης ως αντάλλαγµα δανείων. Καθώς κανείς δεν ήθελε να
επενδύσει στην αγορά της Τανζανίας και το ∆ΝΤ ασκούσε όλο και
µεγαλύτερες πιέσεις, η χώρα προχώρησε στο ξεπούληµα του δικτύου στην
βρετανική Biwater. Το ειρωνικό της απόφασης ήταν πως η κυβέρνηση της
Τανζανίας υποχρεώθηκε να συµµετάσχει στην χρηµατοδότηση των επενδύσεων
της Biwater στο δίκτυο µε δάνεια που της έδωσε το ∆ΝΤ και η Παγκόσµια
Τράπεζα ως αντάλλαγµα για την ιδιωτικοποίηση. Μέσα
σε ένα χρόνο από την έλευση της Biwater, οι καταναλωτές είδαν τους
λογαριασµούς του νερού να τριπλασιάζονται ενώ οι φτωχότεροι
αποσυνδέθηκαν από το δίκτυο ύδρευσης.
Στην ουσία το 98% του δικτύου εξυπηρετούσε τους ελάχιστους πλούσιους,
αφήνοντας εκατοµµύρια ανθρώπους χωρίς νερό. Η εταιρεία δεν έκανε καµία
επένδυση όπως όριζε η συµφωνία και κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι της
έδωσε ψεύτικα στοιχεία και πως η επένδυση ήταν ασύµφορη. Τελικά η
Τανζανία επανακρατικοποίησε το δίκτυο ύδρευσης και έδιωξε την Biwater
από την χώρα. Η Biwater οδήγησε την Τανζανία στα δικαστήρια αλλά έχασε
την δίκη το 2008 και υποχρεώθηκε να καταβάλει στην κυβέρνηση 3 εκ. λίρες
ως αποζηµίωση.
Νότια Αφρική
Στη
Νότια Αφρική η ιδιωτικοποίηση του δικτύου ύδρευσης είχε ως αποτέλεσµα
µια από τις χειρότερες επιδηµίες χολέρας στις φτωχές συνοικίες του
Γιοχάνεσµπουργκ το 2000-2002. Η επιδηµία ξεκίνησε όταν οι κάτοικοι
των παραγκοπουπόλεων αποσυνδέθηκαν από το ιδιωτικό δίκτυο ύδρευσης
επειδή αδυνατούσαν να πληρώσουν τους αυξηµένους λογαριασµούς.
Χωρίς
ασφαλές αποχετευτικό σύστηµα και χωρίς πρόσβαση σε καθαρό νερό, οι
κάτοικοι αναγκάστηκαν να πίνουν νερό από τα µολυσµένα ποτάµια της
περιοχής. Η επιδηµία χολέρας είχε ως αποτέλεσµα να αρρωστήσουν
περισσότεροι από 100.000 και τουλάχιστον 100 να χάσουν τη ζωή τους. Η
κυβέρνηση αντέδρασε δυναµικά και υποχρέωσε τις ιδιωτικές εταιρείες να
παρέχουν τουλάχιστον 25 λίτρα νερό σε κάθε κάτοικο καθηµερινά κατά τη
διάρκεια της επιδηµίας. Αν και οι εταιρείες διαµαρτυρήθηκαν έντονα
συµµορφώθηκαν µε την απόφαση αλλά εξακολούθησαν να αποσυνδέουν το νερό
στους φτωχούς.
Φιλιππίνες, Μανίλα
H πώληση του δικτύου ύδρευσης στην πρωτεύουσα των Φιλιππίνων Μανίλα,
θεωρήθηκε ως το πιο φιλόδοξο και «επιτυχηµένο» πείραµα
ιδιωτικοποίησης. Το 1997 η κυβέρνηση αντιµετωπίζοντας οικονοµικά
προβλήµατα και ύστερα από συµβουλές της Παγκόσµιας Τράπεζας αποφασίζει
πως για να καλύψει τα οικονοµικά κενά έπρεπε να πουλήσει το νερό. Το
δίκτυο ήταν ήδη σε κακή κατάσταση και 4 από τα 11 εκατοµµύρια των
κατοίκων της δεν είχαν σύνδεση. Το δίκτυο χωρίστηκε σε δύο ζώνες και
δόθηκε σε consortium εταιρειών. Τα πρώτα χρόνια και λόγω του
ανταγωνισµού οι τιµές µειώθηκαν στο µισό και οι συνδέσεις έφτασαν το 87%
των κατοίκων. Από το 2001 όµως και µετά η κατάσταση άλλαξε δραµατικά.
Οι τιµές αυξήθηκαν µέχρι και 500% σε σχέση µε τα επίπεδα του 1997
και η µέση οικογένεια ξόδευε το 10% του εισοδήµατος της στους
λογαριασµούς του νερού. Το 40% του λογαριασµού δεν αφορούσε στην
κατανάλωση αλλά παράνοµες χρεώσεις. Το 2003 περισσότεροι από 800
άνθρωποι προσβλήθηκαν από επιδηµία χολέρας στο δίκτυο που προκλήθηκε από
την κακή συντήρηση των σωληνώσεων και τη µη επιδιόρθωση των διαρροών.
Αργεντινή, Buenos Aires.
Η
Αργεντινή ήταν από τις πρώτες χώρες που ιδιωτικοποίησε το σύστηµα
ύδρευσης της. Το 1993 η κυβέρνηση παρέδωσε τη δηµοτική ύδρευση σε ένα
consortium πολυεθνικών και τοπικών εταιρειών. Η παγκόσµια Τράπεζα
έσπευσε να συγχαρεί την κίνηση της Αργεντινής χαρακτηρίζοντας την ως την
πιο ελπιδοφόρα επένδυση. Όµως η χαρά δεν κράτησε πολύ. Οι εταιρείες
τοποθέτησαν σε θέσεις κλειδιά φίλους της κυβέρνησης µε τεράστιους
µισθούς ενώ για να ανταπεξέλθουν στο υψηλό κόστος επέβαλαν αύξηση των τιµολογίων που έπληξαν εκατοµµύρια φτωχών. Σε πολλές περιπτώσεις οι εταιρείες για να αυξήσουν τα κέρδη µείωσαν τα έξοδα συντήρησης
ενώ δεν προχώρησαν στην αντικατάσταση των παλιών σωλήνων µε αποτέλεσµα
το νερό να πληµµυρίζει τις φτωχότερες συνοικίες. Με την οικονοµική
κρίση που ακολούθησε, οι καταναλωτές δεν µπορούσαν πλέον να πληρώσουν
τους λογαριασµούς νερού και το 2005, οι πολυεθνικές Suez and Aguas de
Barcelona αποσύρθηκαν από το πρόγραµµα. Η κυβέρνηση επανακρατικοποίησε το δίκτυο, του οποίου όµως οι ζηµιές ήταν τόσο µεγάλες ώστε χρειάστηκε να το αποκαταστήσει από την αρχή. Η
απόφαση της κυβέρνησης να τερµατίσει την συµφωνία µε την εταιρεία
Suez ήταν πολύ δύσκολη δεδοµένων των νοµικών συνεπειών που είχε να
αντιµετωπίσει: η εταιρεία απαίτησε από το κράτος της Αργεντινής 1.7 δις
δολάρια στο ∆ιεθνές Κέντρο για την επίλυση συµβατικών διαφορών (ICSID),
του οποίου η απόφαση ακόµα εκκρεµεί. Η απόφαση για τερµατισµό του
συµβολαίου προήλθε από τη συστηµατική αθέτηση της Suez να εκπληρώσει
τους συµβατικούς όρους που αφορούσαν την επέκταση του δικτύου και τη
βελτίωση της ποιότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών. Η εταιρεία όχι µόνο
δεν προχωρούσε σε επενδύσεις που είχαν συµφωνηθεί αλλά συνεχώς ζητούσε
επαναδιαπραγµάτευση των όρων του συµβολαίου για να πετύχει αύξηση των
κερδών. Η νέα δηµόσια εταιρεία, η οποία ανήκει 100% στο σύλλογο των
εργαζοµένων, επέτυχε αξιοθαύµαστα αποτελέσµατα στα πρώτα πέντε χρόνια
λειτουργίας της, ιδιαίτερα όσον αφορά στην επέκταση του δικτύου σε
φτωχές περιοχές, στη συµµετοχή των πολιτών αυτών των περιοχών σε
προγράµµατα δηµόσιων έργων και στη διεύρυνση της πρόσβασης σε νερό και
αποχέτευση. Η πόλη είναι πλέον καλύτερα προετοιµασµένη να αντιµετωπίσει
τις προκλήσεις στον τοµέα της ύδρευσης, αν και είναι σοβαρές.
Καναδάς, Hamilton
Τουλάχιστον
7 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους αφού µολύνθηκαν από το βακτήριο E coli
στο Walkerton, Ontario ύστερα από την ιδιωτικοποίηση του ελέγχου
ποιότητας του νερού που πέρασε στον έλεγχο της A&L LABS. Η εταιρία
χαρακτήρισε τα αποτελέσµατα των ελέγχων «απόρρητη πνευµατική ιδιοκτησία»
και αρνήθηκε να τα κοινοποιήσει. Το 2004 ένας δεκαετής αγώνας
ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού τερµατίστηκε µε µια σηµαντική νίκη
των πολιτών της πόλης Hamilton του Καναδά. Τον Σεπτέµβριο του ίδιου
έτους, το δηµοτικό συµβούλιο ψήφισε την επαναδηµοτικοποίηση της
λειτουργίας και της συντήρησης του νερού της πόλης και ανέλαβε τους
σταθµούς επεξεργασίας λυµάτων, θέτοντας τέλος σε µια εποχή µυστικότητας,
δυσλειτουργικού εξοπλισµού, διαρροής λυµάτων και συνεχών αλλαγών στις
εταιρείες εργολάβων. Αυτό ήταν το πιο αξιοσηµείωτο επίτευγµα δεδοµένου
ότι ο δήµος ήθελε να διατηρήσει την ανάθεση στον ιδιωτικό τοµέα, αλλά η
σαφής κατανοµή των κινδύνων στην προσφορά έκανε την συµφωνία οικονοµικά
µη ελκυστική στις ιδιωτικές εταιρείες ενώ καµία δεν θα µπορούσε να
αντεπεξέλθει στα προαπαιτούµενα της. Στα επόµενα χρόνια σηµειώθηκε µια θεαµατική βελτίωση των
τεχνικών και περιβαλλοντικών επιδόσεων των συστηµάτων, το προσωπικό
ξεπέρασε τους στόχους που αρχικά είχαν τεθεί για την ιδιωτική εταιρεία
που θα είχε την ευθύνη. Η πόλη είναι τώρα καλύτερα εξοπλισµένη για να
αντιµετωπίσει τις προκλήσεις στον τοµέα του νερού, ακόµη και αν αυτές
είναι σοβαρές.
Μαλαισία.
Κατά
την περίοδο 2005-2006, το Οµοσπονδιακό Κοινοβούλιο της Μαλαισίας
τροποποίησε το Σύνταγµα και ψήφισε δύο διατάξεις που επιτρέπουν µια
σαρωτική µεταρρύθµιση του τοµέα των υδάτων. Η µεταρρύθµιση αυτή
επέτρεψε στην οµοσπονδιακή κυβέρνηση να αξιοποιήσει όλα τα περιουσιακά
στοιχεία που ανήκαν προηγουµένως σε τοπικές επιχειρήσεις ύδατος, είτε
δηµόσιες είτε ιδιωτικές, και να προχωρήσει µε διαδικασίες fast-track σε
ταχεία ανάπτυξη τους µε κυβερνητική χρηµατοδότηση. Οι φορείς
εκµετάλλευσης θα µπορούν αργότερα να συνάπτουν σύντοµες συµβάσεις
µίσθωσης για τη διαχείριση του ανανεωµένου δικτύου ύδρευσης, αλλά ο
στόχος ήταν να φέρει το σύστηµα ύδρευσης της χώρας υπό αυστηρότερο
δηµόσιο έλεγχο και εποπτεία.
Βρετανία
Οι
ιδιωτικοποιήσεις που έγιναν κατά την περίοδο 1989-1993 είχαν σαν
αποτέλεσµα την αύξηση της τιµής του νερού σε πρώτη φάση κατά 50% και
συνολικά κατά 245% µέχρι το 2006. Οι παρεχόµενες υπηρεσίες ύδρευσης
υποβαθµίστηκαν, καθώς οι εταιρείες, προκειµένου να µην χάσουν από την
κερδοφορία, περιόρισαν στο ελάχιστο δυνατό τις επενδύσεις σε έργα
υποδοµής.
Θεσπίστηκε Ρυθµιστική Αρχή Υδάτων,
η οποία, όµως, δεν µπόρεσε να συγκρατήσει τις τιµές, ενώ δεν µπόρεσε να
εξασφαλίσει ούτε τις αναγκαίες επενδύσεις από τις ιδιωτικές εταιρείες.
Το αποτέλεσµα ήταν όταν οι υποδοµές άρχισαν να παρουσιάζουν σηµαντικά
λειτουργικά προβλήµατα να χορηγηθούν κονδύλια από τον κρατικό
προϋπολογισµό.
Η
ιδιωτικοποίηση των αστικών δικτύων ύδρευσης/αποχέτευσης είναι η πιο
διάσηµη περίπτωση απ’ όλες και ταυτόχρονα η µεγαλύτερη στην αγγλική
ιστορία. Το 1988 η κυβέρνηση της Θάτσερ µετέτρεψε τους 10
περιφερειακούς οργανισµούς ύδρευσης της Αγγλίας και της Ουαλίας σε
εµπορικές επιχειρήσεις. Τα δέκα νέα ιδιωτικά µονοπώλια απ’ την αρχή τους
στηρίχτηκαν σε µεγάλες άµεσες και έµµεσες κρατικές επιδοτήσεις.
∆ιαγράφτηκαν όλα τα χρέη των οργανισµών πριν ιδιωτικοποιηθούν - 8 δισ.
δολάρια. Η κυβέρνηση επιχορήγησε τις εταιρείες µε 2,6 δισ. δολάρια... Τα
πρώτα χρόνια οι αυξήσεις στις τιµές ξεπέρασαν το 50% και µέχρι το 1997
οι δέκα εταιρείες εµφάνιζαν αύξηση της κερδοφορίας ως και 147%. Με
περιθώρια κέρδους τρεις και τέσσερις φορές µεγαλύτερα απ’ την Γαλλία ή
τη Γερµανία, γρήγορα η Suez, η Vivendi και η RWE µπήκαν στη βρετανική
αγορά. Όπως ήταν αναµενόµενο, οι αυξήσεις στις τιµές προκάλεσαν ένα αυξανόµενο ρυθµό στις διακοπές παροχής νερού, και
µέχρι το 1994 σχεδόν 20.000 νοικοκυριά είχαν αποσυνδεθεί από το δίκτυο.
Αυτό, µε τη σειρά του, οδήγησε στην αύξηση των κρουσµάτων δυσεντερίας
σχεδόν σε όλες τις µεγάλες αστικές περιοχές. Όταν οι διακοπές για
απλήρωτους λογαριασµούς έφτασαν ένα κρίσιµο µέγεθος, οι εταιρείες
εφάρµοσαν το µέτρο των “προπληρωµένων ρολογιών” για τα νοικοκυριά
που αδυνατούσαν να πληρώσουν τον τακτικό λογαριασµό. Τα ρολόγια αυτά
παρείχαν νερό µόνο εφόσον οι χρήστες είχαν προπληρώσει ένα ποσό χρεωµένο
σε πλαστική κάρτα. Όταν η κάρτα άδειαζε, το ρολόι διέκοπτε την παροχή.
Οι εταιρείες ονόµασαν αυτές τις διακοπές “αυτο-αποσυνδέσεις”. Μέχρι το
1996 πάνω από 16.000 τέτοιοι µηχανισµοί είχαν εγκατασταθεί σε αγγλικά
σπίτια. Τελικά αποσύρθηκαν, όταν οι οργισµένες αντιδράσεις των
“αυτο-αποσυνδεµένων” ανάγκασαν την κυβέρνηση να ψηφίσει την απαγόρευσή
τους. Λίγο καιρό αργότερα βέβαια οι εταιρείες µπόρεσαν να
χρησιµοποιήσουν τους ίδιους µετρητές στη νότια Αφρική.
Έξι
χρόνια µετά την ιδιωτικοποίηση, έχει αυξηθεί η αποδοτικότητα ; Ρωτήστε
τους εκατοντάδες που δεν µπορούν να ποτίσουν τα λουλούδια τους. Έπεσαν
οι τιµές; Ρωτήστε τα εκατοµµύρια που οι λογαριασµοί τους έχουν
διπλασιαστεί. Ανταγωνιστικότητα; Ούτε κατά διάνοια, εκτός αν συγκρίνουµε
µε το Perrier. Έτσι σχολίαζε τα επιτεύγµατα της αγγλικής
ιδιωτικοποίησης η Wall Street Journal, το 1994 -ακόµα κι αυτή... Η Daily
Mail θα κάνει µια περιεκτική σύνοψη: Η βιοµηχανία νερού έχει
µετατραπεί στη µεγαλύτερη κλοπή στη Βρετανία. Οι λογαριασµοί του νερού,
τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τη βιοµηχανία, έχουν εκτοξευτεί. Και
οι διευθυντές και οι µέτοχοι των δέκα µεγαλύτερων εταιρειών νερού της
Βρετανίας µπόρεσαν να χρησιµοποιήσουν τη θέση τους ως µονοπωλιακοί
προµηθευτές, για να φέρουν σε πέρας την µεγαλύτερη ενέργεια εγκεκριµένης
ληστείας στην ιστορία µας.(Ιούλιος 1994)
Ιταλία
Τον περασµένο Ιούνιο πραγµατοποιήθηκε δηµοψήφισµα προκειµένου να κριθεί η νοµοθετική πρόταση για την ιδιωτικοποίηση του νερού. Οι Ιταλοί σε ποσοστό 95% ψήφισαν κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού και της εκµετάλλευσης των δικτύων.
Βολιβία
Το
1998 το ∆ΝΤ εγκρίνει δάνειο υπό την προϋπόθεση της ιδιωτικοποίησης όλων
των δηµοσίων υπηρεσιών. Το 1999 η Παγκόσµια Τράπεζα συστήνει
ιδιωτικοποίηση της δηµοτικής εταιρίας ύδρευσης της Cochabamba, Servicio
Municipal del Agua Potable y Alcantarillado (SENIAPA). Αξιωµατούχοι της
τράπεζας απείλησαν ανοιχτά να παρακρατήσουν 600 εκατοµµύρια $ από την
δανειακή σύµβαση αν η Βολιβία δεν αποδεχόταν. Tην ίδια χρονιά,
παραχωρήθηκε το δίκτυο ύδρευσης σε όµιλο εταιρειών µε επικεφαλής την
αµερικανική Bechtel. Το 2000 η αύξηση της τιµής του νερού είχε φτάσει σε δυσθεώρητα επίπεδα, µε αποτέλεσµα να προκληθούν ταραχές και συγκρούσεις των πολιτών µε την αστυνοµία και τραγικό απολογισµό 7 νεκρούς.
Η
κυβέρνηση αποφάσισε να επανακρατικοποιήσει το δίκτυο και η αµερικανική
εταιρεία αξιώνει αποζηµίωση ύψους 25 εκατοµµυρίων δολαρίων.
Γερµανία
Στην
Γερµανία οι υπηρεσίες ύδρευσης ανήκουν στον δηµόσιο τοµέα παντού εκτός
από το Βερολίνο ενώ η Ολλανδία µε νόµο του 2004 κήρυξε παράνοµη κάθε
συµµετοχή ιδιωτικού οργανισµού σε υπηρεσίες ύδρευσης.
Από
έρευνα για την ιδιωτικοποίηση στις ΗΠΑ, κατά την οποία εξετάστηκαν τα
δέκα µεγαλύτερα συστήµατα ύδρευσης της χώρας, προέκυψε ότι έπειτα από
20 χρόνια ιδιωτικοποίησης οι τιµές αυξήθηκαν τρεις φορές πάνω από τον
πληθωρισµό και οι λογαριασµοί νερού των νοικοκυριών κατά µέσον όρο
τριπλασιάστηκαν στα πρώτα δέκα χρόνια!
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΕΙΣ ΤΩΝ Ι∆ΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΝΕΡΟΥ
Η
ιστορία των αρνητικών συνεπειών στην υγεία και στην οικονοµία από τις
ιδιωτικοποιήσεις των εταιρειών του νερού, δεν εξαντλείται σε αυτές τις
αναφορές, Το διαδίκτυο είναι κατάµεστο µε σχετικές αναφορές από όλες
τις χώρες που η κερδοσκοπία δεν κοντοστάθηκε ούτε µπροστά στο δικαίωµα
λίγου καθαρού νερού, που θα έπρεπε καθένας που υπάρχει στον πλανήτη Γη,
χωρίς διακρίσεις, χωρίς εκµετάλλευση, χωρίς την αντιµετώπιση των παιδιών
ενός κατώτατου θεού.
Οι
υποστηρικτές της ιδιωτικοποίησης, αντιµετωπίζοντας το νερό ως
εµπόρευµα, υποσχέθηκαν παγκόσµια αυξηµένες επενδύσεις και µεγάλη
αποτελεσµατικότητα στη διαχείριση του νερού. Η κυρίαρχη µορφή ιδιωτικοποίησης διεθνώς ήταν το λεγόµενο «γαλλικό µοντέλο» σύµπραξης δηµόσιου-ιδιωτικού τοµέα (Σ∆ΙΤ),
κατά το οποίο οι επενδύσεις και η ιδιοκτησία των υποδοµών ανήκουν στο
∆ηµόσιο και η διαχείριση - διανοµή του νερού στον ιδιωτικό τοµέα.
Οι
έρευνες για τα αποτελέσµατα της ιδιωτικοποίησης σε όλες τις ηπείρους,
στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, καθώς και έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι παντού, όπου υπήρξε ιδιωτικοποίηση, αυτή
συνοδεύθηκε από υποβάθµιση της ποιότητας του νερού, αύξηση της απώλειας
νερού, υποβάθµιση των υποδοµών και αύξηση των τιµών.
∆ιαβάζοντας
τις επιπτώσεις στον υπόλοιπο κόσµο µπορούµε πολύ απλά να καταλάβουµε
ποιες θα είναι οι επιδράσεις στην ελληνική κοινωνία από την
ιδιωτικοποίηση του νερού. Το νερό είναι ελεύθερο κοινωνικό αγαθό
και πηγή ζωής. Μάλιστα σύµφωνα µε τις µελέτες που είχαν κάνει για το
Παρίσι, προέκυψε ότι µε τον δηµόσιο πάροχο θα εξοικονοµούνταν
τουλάχιστον 30 εκατοµµύρια ευρώ το χρόνο. Ένα µεγάλο µέρος αυτών των
χρηµάτων θα ήταν το κέρδος του ιδιώτη. Άρα αν το κέρδος του ιδιώτη
διοχετευθεί στην παροχή του νερού µπορεί να κρατηθεί χαµηλή και σταθερή η
τιµή του και παράλληλα να εξασφαλιστεί ένα υψηλό επίπεδο επενδύσεων και
υπηρεσιών. Επιπρόσθετα, η δηµόσια διαχείριση της ύδρευσης, δίνει τη
δυνατότητα µακροπρόθεσµης διαχείρισης του ενεργητικού ώστε να µπορούν να
σχεδιαστούν επενδύσεις. Κι εδώ έγκειται η διαφορά. Έναν
ιδιώτη δεν τον ενδιαφέρει να επενδύσει για παράδειγµα σε µία παλιά
εγκατάσταση νερού γιατί τα συµβόλαια τους είναι έως 30 χρόνια ενώ οι
επενδύσεις σε νερό επιφέρουν κέρδος µετά από 30-60 χρόνια. Για αυτό και
οι ιδιώτες επενδυτές αποφεύγουν την επένδυση κεφαλαίου σε κανάλια.
Αντίθετα ένας δηµόσιος φορέας εκµετάλλευσης δεν έχει τέτοιους
περιορισµούς. Μπορεί να σχεδιάζει και να δεσµεύεται σε βάθος χρόνου για
να εξασφαλίσει τη σωστή διαχείριση και προστασία των υδάτινων πόρων.
Το µεγάλο στοίχηµα είναι η προστασία των µεγαλύτερων υδάτινων όγκων,
γιατί έτσι δε θα χρειάζεται η υπερβολική επεξεργασία του νερού η οποία
κοστίζει πολύ. Στις ιδιωτικές επιχειρήσεις το ένα τρίτο του
προϋπολογισµού πηγαίνει στη συντήρηση των αγωγών. Αυτό σηµαίνει ότι αν
σπάσει κάποιος αγωγός, το ονοµάζουν ανακαίνιση και ο καταναλωτής
χρεώνεται επιπλέον. Ο ιδιώτης δεν ενδιαφέρεται να διορθώσει διαρροές
εφόσον υπολογίζεται µόνο όσο νερό καταναλώνεται. Έτσι, δεν
εξοικονοµείται νερό.
Συγκεντρώνοντας µερικές από τις αρνητικές συνέπειες των ιδιωτικοποιήσεων των εταιρειών νερού στον κόσµο, παρατηρούµε:
Μαζικές απολύσεις στις υπηρεσίες νερού.
Στην Αγγλία η πρώτη ενέργεια των διοικήσεων µετά την µετατροπή των
περιφερειακών οργανισµών ύδρευσης σε Α.Ε. ήταν η απόλυση του 25% από
τους σχεδόν εκατό χιλιάδες εργάτες. Στην κεντρική Ευρώπη υπήρξαν
περιπτώσεις που οι απολύσεις ξεπέρασαν το 30%. Τα ίδια στην Αυστραλία,
στην Ασία και στη νότια Αµερική (στην Αργεντινή µάλιστα οι απολύσεις
έγιναν µε τη συναίνεση των συνδικαλιστών, χάρη σε µικρό αριθµό µετοχών
που τους προσφέρθηκαν). Οι απολύσεις, ή η απειλή απολύσεων αποτελεί
ταυτόχρονα την πάγια απάντηση των εταιρειών σε κάθε διαµαρτυρία και
αντίδραση για τις τιµές που χρεώνουν.
Κατακόρυφη αύξηση των τιµών.
Στη Βολιβία, µετά από αυξήσεις των τιµών από 100% ως 200%, πολλά
νοικοκυριά πλήρωναν περισσότερο από το 1/3 των εισοδηµάτων τους για νερό
(τα έξοδα για φαγητό τους έρχονταν λιγότερο). Στην Αγγλία, οι
αυξήσεις ξεπέρασαν το 100% (ενώ, ταυτόχρονα, τα κέρδη των εταιρειών
ξεπέρασαν το 600%). Στη Γαλλία, όταν ήταν δήµαρχος ο Σιράκ (1977 -
1995) αποκαλούσαν το νερό “Chateau Chirac”, γιατί η τιµή του ταίριαζε σε
γαλλικό κρασί (αλλά και εξαιτίας των στενών δεσµών του Σιράκ µε την
Vivendi και τη Suez). Στις Φιλιππίνες οι αυξήσεις άγγιξαν το 400%.
Πάγωµα των επενδύσεων σε υποδοµές.
Τα συµβόλαια που υπογράφτηκαν σε όλο τον κόσµο είναι όµορφα σαν
παραµύθια και οι επενδύσεις στα δίκτυα είναι το πιο µεγάλο απ’ όλα. Στη
µυθολογία της αγοράς, η εµπλοκή του ιδιωτικού τοµέα στις υπηρεσίες έχει
ταυτιστεί µε χρήµα που ρέει στις υποδοµές (σε αντίθεση µε το δηµόσιο,
όπου η γραφειοκρατία και η κακοδιαχείριση καταναλώνουν την µερίδα του
λέοντος απ’ τα διαθέσιµα κεφάλαια). Η αλήθεια είναι βέβαια πως σ’ όλη τη
διάρκεια της δεκαετίας του ‘90 από το σύνολο των παγκόσµιων επενδύσεων
σε υποδοµές µόνο το 5,4% αφορούσε το νερό. Ψίχουλα µπροστά σ’ αυτά που
απαιτούνται όχι για την βελτίωση και επέκταση, αλλά ακόµη και για την
καθηµερινή λειτουργία και συντήρηση των δικτύων.
Σύνδεση της αναδιάρθρωσης των αστικών δικτύων µε την διαπραγµάτευση του εξωτερικού χρέους. Παρ’
όλη την παραφιλολογία των think tanks για τους λόγους της τεράστιας
εξάπλωσης των ιδιωτικοποιήσεων, η αλήθεια είναι ότι οι εταιρείες νερού
έκλεισαν τα συµβόλαιά τους χάρη στις πλάτες των µεγάλων πρωτοκοσµικών
κρατών που δανείζουν και έχουν τον έλεγχο του δηµόσιου χρέους στον τρίτο
κόσµο. Πρωτοπόρο κράτος στην πρακτική αυτή είναι η Γαλλία, πράγµα που
εξηγεί κιόλας τα πολυάριθµα συµβόλαια στην υποσαχάρια Αφρική,
παραδοσιακή σφαίρα επιρροής του Παρισιού.
Επιδείνωση των συνθηκών δηµόσιας υγείας. Ο
έλεγχος κοστίζει, η απολύµανση κοστίζει, η επιδιόρθωση των βλαβών
κοστίζει, το δωρεάν νερό απαγορεύεται, αλλά τα βακτηρίδια είναι σε
αφθονία. Μετά την ιδιωτικοποίηση στην Αγγλία εµφανίστηκε τεράστια
αύξηση των κρουσµάτων δυσεντερίας. Στη νότια Αφρική το κόψιµο των
παροχών νερού λόγω απλήρωτων λογαριασµών και η υποβάθµιση των δικτύων
αποχέτευσης στις φτωχές περιοχές οδήγησε στη µεγαλύτερη επιδηµία χολέρας
στην ιστορία της χώρας. Στην Ατλάντα, µόνο το 2002, εκδόθηκαν πέντε
επείγουσες προειδοποιήσεις για βρασµό του νερού πριν καταναλωθεί. Στο
Οντάριο, µετά από αυτό που η τοπική κυβέρνηση ονόµασε “επανάσταση της
κοινής λογικής”, διάφορες υπηρεσίες νερού ιδιωτικοποιήθηκαν. Όταν το
1999 µια µελέτη έδειξε ότι το 1/3 του νερού στο Οντάριο είναι µολυσµένο
µε Ε. coli, η κυβέρνηση απλά αφαίρεσε τον συγκεκριµένο µικροβιολογικό
έλεγχο απ’ τον κατάλογο, και την επόµενη χρονιά κατάργησε εντελώς το
πρόγραµµα ελέγχου της ποιότητας του νερού.
Κατά
έναν τρόπο, υπερβολικό αλλά όχι αστήρικτο, η αναδιάρθρωση του τοµέα της
ύδρευσης/αποχέτευσης, αυτό που πέτυχε είναι να βγάλει από το κέντρο
αυτού του τοµέα το ίδιο το νερό. Οι εταιρείες που ανέλαβαν τα συµβόλαια
ιδιωτικοποιήσεων στα δίκτυα, έδρασαν ασχολούµενες µε οτιδήποτε άλλο
εκτός από το νερό. Ή, πιο σωστά, ασχολήθηκαν µε οτιδήποτε αφορά το νερό στην τιµολογηµένη του διάσταση.
Συµπίεση του κόστους, αυξήσεις τιµών, απολύσεις, συναλλαγµατικά
παιχνίδια, απάτες, εγκατάλειψη των υποδοµών, όλα αυτά που είναι η
πραγµατική ζωή των επιχειρήσεων... Σ’ όλο τον κόσµο η αγορά περιορίστηκε
στη βασική για το εµπόριο δραστηριότητα: τοποθέτηση µετρητών
κατανάλωσης (ρολογιών) εκεί που δεν υπήρχαν, έκδοση µετοχών και
έκδοση/είσπραξη λογαριασµών.
∆ΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
Η
παγκόσµια εµπειρία απέδειξε ότι το µοντέλο της δηµόσιας-κοινωνικής
διαχείρισης, που στηρίζεται στη συνεργασία µεταξύ δηµόσιων φορέων,
συνεταιρισµών, εργατικών σωµατείων και άλλων συλλογικοτήτων µιας
κοινότητας, δίνοντας έµφαση στη συµµετοχή των πολιτών, είναι αυτό που
διασφαλίζει υψηλή ποιότητα νερού, µικρές απώλειες και χαµηλές τιµές, µε
κοινωνική δικαιοσύνη.
Την ίδια στιγµή κυβερνήσεις εκχωρούν τον έλεγχο των εγχώριων αποθεµάτων νερού µέσα από εµπορικές συµφωνίες
που υπογράφουν µεταξύ τους, όπως τη NAFTA (Βορειοαµερικανική Συµφωνία
Ελεύθερων Συναλλαγών), την FTAA (Περιοχή Ελεύθερου Εµπορίου της
Αµερικανικής Ηπείρου), αναµενόµενος διάδοχος της NAFTA, και µε τον
Παγκόσµιο Οργανισµό Εµπορίου. Στην ουσία αυτές οι συµφωνίες δίνουν στις
υπερεθνικές εταιρίες πρωτοφανή πρόσβαση στους υδάτινους πόρους των
χωρών που υπέγραψαν. Ήδη εταιρίες έχουν αρχίσει να ασκούν αγωγές κατά
των κυβερνήσεων για να αποκτήσουν πρόσβαση στις εγχώριες πηγές και,
προστατευµένες από αυτές τις διεθνείς εµπορικές συµφωνίες, θέτουν ως
στόχο την εµπορευµατοποίηση του νερού.
Το νερό χαρακτηρίζεται ως «αγαθό» από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Εµπορίου και τη NAFTA και ως «επένδυση» από τη NAFTA. Είναι όµως «υπηρεσία» στις διαπραγµατεύσεις για την GATS (Γενική Συµφωνία για το Εµπόριο και τις Υπηρεσίες). Οι
όροι της NAFTA και της GATS προβλέπουν ότι οι κυβερνήσεις που
ιδιωτικοποιούν τις δηµοτικές υπηρεσίες ύδρευσης πρέπει να επιτρέπουν τη
συµµετοχή υπερεθνικών εταιριών στους διαγωνισµούς που προκηρύσσουν.
Παράλληλα, από τη στιγµή που εκχωρείται άδεια σε µια εγχώρια εταιρία να
εξάγει νερό για εµπορικούς σκοπούς, οι ξένες εταιρίες αποκτούν το
δικαίωµα να ιδρύουν επιχειρήσεις στην εν λόγω χώρα.
Η
NAFTA περιλαµβάνει ρήτρες που προβλέπουν το «αναλογικό µοίρασµα» των
πόρων ενέργειας που εµπορεύονται µεταξύ τους οι υπογράφουσες χώρες.
Αυτό σηµαίνει ότι το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο δεν ανήκουν πια στις
χώρες εξόρυξης, αλλά αποτελούν κοινό πόρο για όλη την ήπειρο.
Ο
Παγκόσµιος Οργανισµός Εµπορίου ανοίγει επίσης τις πόρτες για την
εµπορική εξαγωγή νερού, απαγορεύοντας την επιβολή ελέγχων στα προϊόντα
εξαγωγής πάνω σε οποιοδήποτε «αγαθό» και για οποιονδήποτε λόγο. Αυτό
σηµαίνει ότι οι ποσοστώσεις που έχουν επιβληθεί στην εξαγωγή νερού για
περιβαλλοντικούς λόγους µπορούν να αµφισβητηθούν ως µορφή
προστατευτισµού. Στην υπουργική συνάντηση του Παγκόσµιου Οργανισµού
Εµπορίου στο Κατάρ, τον ∆εκέµβριο του 2001, προστέθηκε µια ρήτρα στο
αποκαλούµενο Κείµενο της Ντόχα, η οποία προβλέπει ότι οι κυβερνήσεις θα
άρουν κάθε είδους εµπόδιο –π.χ. περιβαλλοντικές ρυθµίσεις ή δασµούς– για
τις υπηρεσίες περιβάλλοντος, στις οποίες περιλαµβάνεται και το νερό.
ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α;
Ενώ
λοιπόν παγκοσµίως οι ιδιωτικοποιήσεις του νερού έχουν αποτύχει και
υπάρχει έντονη τάση επανακρατικοποίησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει την
πώληση των δικτύων ύδρευσης ως µία από τις προϋποθέσεις των οικονοµικών
πακέτων διάσωσης σε Ελλάδα και Πορτογαλία. Η ελληνική κυβέρνηση και
όσοι την στηρίζουν, αδιαφορώντας πλήρως για τις συνέπειες ενέκρινε το
νοµοσχέδιο για τις αποκρατικοποιήσεις, µεταξύ των οποίων και του δικτύου
ύδρευσης.
Με το Μνηµόνιο 3
µία ακόµη «πλουτοπαραγωγική» πηγή της χώρας µας, το νερό, µπαίνει στο
στόχαστρο των πολυεθνικών ιδιωτικών συµφερόντων καθώς σχεδιάζεται η
ιδιωτικοποίησή του. Το θέµα είναι ιδιαίτερα σύνθετο τόσο περιβαλλοντικά όσο κοινωνικά και τέλος οικονοµικά. Νοµοθετικά οι βάσεις για το ξεπούληµα µπήκαν µε µια σειρά από νόµους, (όπως και για όλες τις ∆ΕΚΟ) από το 1991 – 1992.
Την υλοποίηση για την ΕΥ∆ΑΠ ανέλαβε η κυβέρνηση Σηµίτη το 1999 µε το νόµο 2744/99.
Η ΕΥ∆ΑΠ µε βάση αυτό το νόµο, χωρίζεται σε δύο εταιρίες.
Η µία η ιδιωτική ΕΥ∆ΑΠ Α.Ε που πήρε την εκµετάλλευση των δικτύων
ύδρευσης – αποχέτευσης, τους βιολογικούς καθαρισµούς, την είσπραξη των
λογαριασµών. Μπήκε στο χρηµατιστήριο µε το κράτος να κατέχει το 71%
περίπου (61% σήµερα στο ΤΑΙΠΕ∆ αφού το 10% το είχε αγοράσει η δηµόσια
τότε Αγροτική Τράπεζα και µετά η τράπεζα Πειραιώς ). Η άλλη αµιγώς
δηµόσια ΕΥ∆ΑΠ ΠΑΓΙΩΝ έχει στην κυριότητα της, τις λίµνες, τα φράγµατα,
τα εξωτερικά υδραγωγεία, και όλα τα έργα εξεύρεσης νέων πηγών.
Παράλληλα συστήνεται ‘Ρυθµιστική Αρχή Υδάτων’
κατά τα πρότυπα της Ρυθµιστικής Αρχής Ενέργειας ώστε να διευκολυνθεί
κάθε ενέργεια ιδιωτικοποίησης των υδάτων σε όλη την επικράτεια, στα
πλαίσια του ξεπουλήµατος του συνόλου του φυσικού πλούτου της Ελλάδας,
και των επιχειρήσεων στρατηγικής σηµασίας.
Η ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΠΟΛΙΤΩΝ
Για πρώτη φορά στα ευρωπαϊκά δεδοµένα, η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών κάνοντας καµπάνια µε τίτλο «Το νερό είναι ανθρώπινο δικαίωµα»
(και βασικό σκεπτικό ότι το νερό είναι κοινωνικό αγαθό και άρα δεν
πωλείται, δεν εµπορεύεται, δεν ιδιωτικοποιείται) συγκέντρωσε υπογραφές,
προκειµένου να υποχρεώσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καθιερώσει νοµοθεσία
για την προστασία του νερού ως ανθρώπινου δικαιώµατος. Σύµφωνα µε τις επιταγές της Ε.Ε., για να µπορέσει µια Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών να απευθύνει πρόσκληση προς την Κοµισιόν και να προτείνει νοµοθεσία για συγκεκριµένους τοµείς, πρέπει να υποστηρίζεται από τουλάχιστον ένα εκατοµµύριο πολίτες, που θα προέρχονται από τουλάχιστον 7 από τα 27 κράτη – µέλη, και µάλιστα σε καθένα από τα 7 κράτη – µέλη απαιτείται ένας ελάχιστος αριθµός υπογραφόντων.
Η πρόσκληση των Ευρωπαίων πολιτών να παραµείνει το νερό δηµόσιο αγαθό και να µην γίνει εµπόρευµα έχει φτάσει µέχρι σήµερα τις 1,5 εκατοµµύριο υπογραφές, ενώ
το ελάχιστο όριο έχουν πιάσει 8 χώρες: Γερµανία, Βέλγιο, Αυστρία,
Φινλανδία, Λιθουανία, Λουξεµβούργο, Σλοβακία και Σλοβενία, ενώ κοντά
βρίσκονται Ελλάδα και Ιταλία. Στην Ελλάδα την έκκληση έχουν υπογράψει περίπου 11.560 πολίτες,
αριθµός καθόλου ευκαταφρόνητος, εάν υπολογίσουµε ότι δεν έχουµε
κουλτούρα συµµετοχής σε διαδικτυακές πρωτοβουλίες και συλλογής υπογραφών
µέσω διαδικτύου.
Τι ζητούν οι πολίτες από την Κοµισιόν
Το κείµενο της έκκλησης, που είναι αναρτηµένο στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.right2water.eu/el, αναφέρει αναλυτικά:
«Το
νερό είναι δηµόσιο αγαθό, όχι εµπόρευµα! Καλούµε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
να προτείνει νοµοθεσία που να υλοποιεί το ανθρώπινο δικαίωµα πρόσβασης
σε ύδρευση και αποχέτευση, το οποίο είναι αναγνωρισµένο από τον ΟΗΕ, και
να προωθεί την παροχή ύδρευσης και αποχέτευσης ως απαραίτητων δηµόσιων
υπηρεσιών για όλους. Η νοµοθεσία της Ε.Ε. πρέπει να απαιτήσει από τις
κυβερνήσεις να εξασφαλίζουν και να παρέχουν σε όλους τους πολίτες
πρόσβαση σε επαρκή ποσότητα καθαρού, πόσιµου νερού και σε δίκτυο
αποχέτευσης. Προτείνουµε:
Τα
θεσµικά όργανα και τα κράτη – µέλη της Ε.Ε. να είναι υποχρεωµένα να
εξασφαλίζουν ύδρευση και αποχέτευση για όλους τους πολίτες.
Η
υδροδότηση και η διαχείριση των υδάτινων πόρων να αψηφούν τους «κανόνες
της εσωτερικής αγοράς» και να απαγορεύεται η απελευθέρωση της αγοράς
των υπηρεσιών ύδρευσης.
Η Ε.Ε. να εντείνει τις προσπάθειές της για να έχουν όλοι πρόσβαση σε ύδρευση και αποχέτευση».
Επισηµαίνεται
ότι, βάσει της θεσµοθετηµένης διαδικασίας, η Κοµισιόν, µόλις λήξει και
τυπικά η συλλογή υπογραφών, θα πρέπει να κάνει τα εξής βήµατα:
Να συναντηθεί µε τους διοργανωτές προκειµένου να τους εξηγήσει λεπτοµερώς τα θέµατα που θίγει η πρωτοβουλία τους.
Οι διοργανωτές να παρουσιάσουν την πρωτοβουλία τους σε δηµόσια ακρόαση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η
Επιτροπή να απαντήσει επίσηµα και να αναφέρει τις ενέργειες που θα
προτείνει ανταποκρινόµενη στην πρωτοβουλία πολιτών, εφόσον προτείνει
ενέργειες, καθώς και τους λόγους που την οδήγησαν στην απόφαση αυτή.
Η
απάντηση αυτή, η οποία θα έχει µορφή ανακοίνωσης, θα εκδοθεί επίσηµα
από το σώµα των επιτρόπων και θα δηµοσιευθεί σε όλες τις επίσηµες
γλώσσες της Ε.Ε.
ΚΑΙ ΤΩΡΑ;
Όλα αυτά ακούγονται τροµερά, επειδή είναι τροµερά. Ξέρουµε τι χρειάζεται για να σώσουµε το νερό στον κόσµο:
αποκατάσταση των λεηλατηµένων οικοσυστηµάτων νερού, αντικατάσταση της
άρδευσης διά καταιονήσεως µε τη µέθοδο της άρδευσης µε σταγόνες,
επισκευές στις υποδοµές, ριζοσπαστικές αλλαγές στις µεθόδους παραγωγής
και στη διαχείριση των λεκανών απορροής, για να αναφέρουµε ορισµένα
παραδείγµατα.
Ωστόσο
τίποτα από αυτά δεν πρόκειται να συµβεί, µέχρι η ανθρωπότητα να
εξασφαλίσει ότι κάθε εταιρία ή κυβέρνηση που τολµά να ρυπαίνει το νερό
θα υποστεί τις συνέπειες της νοµοθεσίας – τοπικής, εθνικής, διεθνούς.
Εάν επιτρέψουµε την εµπορευµατοποίηση των αποθεµάτων γλυκών υδάτων του
πλανήτη, θα χάσουµε τη δυνατότητα αποτροπής της επερχόµενης κρίσης. Θα
επιτρέψουµε την ανάδυση µιας ελίτ νερού, που θα καθορίζει το µέλλον του
παγκοσµίως µε βάση τα δικά της συµφέροντα. Εάν συµβεί κάτι τέτοιο,
το νερό θα πηγαίνει σε εκείνους που θα έχουν τη δυνατότητα να το
πληρώσουν και όχι σε εκείνους που θα το χρειάζονται.
Η εµπορευµατοποίηση του νερού είναι ηθικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά µεγάλος κίνδυνος .
Αν οι αποφάσεις που αφορούν τον καταµερισµό του νερού στηρίζονται σε
εµπορικές εκτιµήσεις, δεν θα έχουν καµία σχέση µε το περιβάλλον και την
κοινωνική δικαιοσύνη. Η ιδιωτικοποίηση συνεπάγεται ότι η διαχείριση των
υδάτινων πόρων θα βασίζεται σε αρχές που περιστρέφονται γύρω από τη
λειψυδρία και τη µεγιστοποίηση του κέρδους και όχι τη µακροπρόθεσµη
βιωσιµότητα. Οι εταιρίες βασίζονται στην αυξανόµενη κατανάλωση που θα
αποφέρει κέρδη και είναι πολύ πιο πιθανό το ενδεχόµενο να επενδύσουν στη
χρήση χηµικής τεχνολογίας, στο µάρκετινγκ και στο εµπόριο του νερού,
παρά στην προστασία του.
Το νερό πρέπει να θεωρείται πάντοτε οικουµενικό κτήµα κάθε ανθρώπου.
Σε έναν κόσµο όπου όλα ιδιωτικοποιούνται, οι πολίτες πρέπει να θέσουν
σαφή όρια γύρω από τους τοµείς που είναι απαραίτητοι για τη ζωή και
αναγκαίοι για την επιβίωση του πλανήτη. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να
διακηρύξουν ότι το νερό ανήκει στη γη και σε όλα τα είδη και αποτελεί
θεµελιώδες ανθρώπινο δικαίωµα. Το νερό πρέπει να χαρακτηριστεί δηµόσιο
κτήµα και όλες οι κυβερνήσεις πρέπει να θεσπίσουν νόµους για την
προστασία των πόρων γλυκού ύδατος στην επικράτειά τους.
Αν
κάποιος νιώσει ανακουφισµένος από τις παγκόσµιες εξελίξεις στο χώρο του
νερού, µάλλον πρέπει να σκεφτεί µερικά πολύ απλά πράγµατα. Μια σκέψη
απλή είναι η έξης: και τι έγινε αν αλλού το µοντέλο της ιδιωτικοποίησης
απέτυχε;
Εδώ, στη χώρα που εξελίσσονται πειράµατα στη διεθνή πρακτική εξαθλίωσης µιας κοινωνίας,
στη χώρα που οι µαύρες οθόνες αντικατέστησαν την εικόνα της τηλεοπτικής
ενηµέρωσης, στη χώρα που το αυτονόητο αντικαταστάθηκε πλήρως µε την
επιβολή ξένων αποφάσεων που ουδόλως σχετίζονται µε την Ελλάδα, τι µπορεί
να εµποδίσει την ανατροπή στα εκτιµούµενα για τις εξελίξεις του χώρου
του νερού; Εδώ που οι συντάξεις έπεσαν κατακόρυφα σε επίπεδα µη
αξιοπρεπούς διαβίωσης, οι µισθοί άγγιξαν τα όρια, που η φαντασία
αδυνατούσε να προσεγγίσει µόλις κάποια χρόνια πριν, τι µπορεί να εµποδίσει τους πατριδοκάπηλους να αιφνιδιάσουν ακόµα και στο χώρο του νερού, µετατρέποντας το προϊόν της επιβίωσης σε ελιτίστικο προνόµιο;
Κυρίαρχο και αγωνιώδες παραµένει το ερώτηµα, που µας αφορά όλους.
Γιατί δεν αντιδρούµε;
Γιατί δεν υπάρχουµε, να γίνει ο θυµός µας τσουνάµι, που θα παρασύρει όλα τα παραπήγµατα και τις αυλές τους;
Γιατί
δεν ενώνουµε τις άναρθρες κραυγούλες, τους µικρούς ψιθύρους οργής σε
συντονισµένες φωνές που θα γίνουν κραυγές και θα ακουστούν έξω από τα
ξεφτισµένα και αφύλακτα σύνορα τούτης της πατρίδας;
Χωρίς
κανένα ηθικό ενδοιασµό, χωρίς καµία ενοχή, ψυχρά, άψυχα σώµατα είµαστε
έτοιµοι να παραδώσουµε ακόµα και τις εταιρείες νερού σε χέρια εµπόρων,
που ενδιαφέρονται µόνο για την κερδοσκοπία.
Πόσο
ανίκανος είσαι αν δεν µπορείς καν να γεννήσεις µια επιχειρηµατική ιδέα,
αν δεν µπορείς να δηµιουργήσεις επιχειρηµατικές δράσεις, που να
συνεισφέρουν στην επίλυση του προβλήµατος της ανεργίας και της κίνησης
κεφαλαίων;
Γιατί
να ξεπουλήσεις µια εταιρεία που εξυπηρετεί δηµόσια συµφέροντα και δεν
δαπανάς τις σκέψεις, τις ιδέες, τον χρόνο, το χρήµα σε ανάπτυξη νέων
εταιρειών που θα βασίζονται στην αγορά δράσεων µετά την κάλυψη της
βασικής ανάγκης διάθεσης πόσιµου νερού;..
Γιατί κανείς δεν µιλάει για την επίλυση των ουσιαστικών προβληµάτων που οδήγησαν στην πιθανότητα πώλησης των εταιρειών νερού;
Αυτοί
οι ίδιοι που σήµερα διαπραγµατεύονται την ιδιωτικοποίηση, οι ίδιοι
υπηρετούν µηχανισµούς που γέννησαν όλα τα προβλήµατα στις εταιρείες
αυτές.
Πολιτικά
ορισµένες ηγεσίες, χωρίς ουσιαστικές και υπεύθυνες δεσµεύσεις στα
αποτελέσµατα, που εντάσσονται µε ευκολία στις εσωτερικές αυλές,
ροκανίζοντας και αυτοί µε τη σειρά τους τα καλούδια, που προσκόµιζαν οι
εισπρακτικοί µηχανισµοί.
Ποιος θα είναι ο χαµένος; Φυσικά ο ελεύθερος άνθρωπος, ο µη συναλλασσόµενος, ο µη ενταγµένος σε µηχανισµούς και αλισβερίσια.
Σήµερα
πολλοί ανησυχούν για τις επερχόµενες ιδιωτικοποιήσεις των εταιρειών του
νερού. Στην Ευρώπη έχουν συγκεντρωθεί 1,5 εκ. υπογραφές αντίδρασης,
στην Ελλάδα 25.000. Τι εµποδίζει τους ‘Έλληνες να υπογράψουν αυτές τις
λίστες;
Τι φοβίζει τον κόσµο για το αύριο;
Μήπως η αγωνία της πραγµατοποίησης των κινδύνων της ιδιωτικοποίησης των
εταιρειών νερού και η µετατροπή του νερού, από βασικό αγαθό, προσιτό
στις πλειοψηφίες, σε είδος µη ποιοτικό και ακριβό;
Μοίρα
µας είναι η θέλησή µας. Ποια είναι όµως η θέλησή µας και κυρίως πώς
αυτή εκφράζεται, πώς συγκροτείται σε άποψη, σε αντίδραση, σε δράση, σε
προληπτική ενέργεια, σε αδιάλλακτη φύλαξη των κεκτηµένων ;
Μήπως
από καιρό είχαµε αφεθεί στην κουλτούρα της παράδοσης στους άλλους των
ζωτικών τοµέων της πατρίδας, χωρίς αντιστάσεις, χωρίς ενότητα, χωρίς
συναίσθηµα;
Mήπως δεν αντιλαµβανόµαστε τους κινδύνους από το άνοιγµα της κερκόπορτας;
Μήπως
είµαστε συνένοχοι και όχι θύµατα των µεταβολών που συντελούνται στην
οικονοµία της χώρας µας και σκορπίζουν παντού εικόνες βαρυχειµωνιάς και
εγκατάλειψης;
Μήπως; Μήπως; Μήπως;;
Της: Μυρσίνης Μπουρνιά
